Παρασκευή 12 Μαΐου 2017

Δημογραφική συρρίκνωση και χαρτζηλίκι


Ας ξεκινήσουμε με κάτι ουσιαστικά αισιόδοξο. Δεν πρόκειται κανείς(;) να πάρει σύνταξη από το 2050 και έπειτα. Όποιος δουλεύει και για αυτή την προοπτική ας το ξανασκεφτεί. Επειδή το σύστημα όπως έχει οικοδομηθεί στο δυτικό, κυρίως, κόσμο επανατοποθετεί από την αρχή τα ζητήματά του, η έννοια της παραγωγικότητας (με την στενή οικονομική έννοια) θα παραταθεί λίγα χρόνια περισσότερο. Η κυρίαρχη αντίληψη θεωρεί πως με τη συνταξιοδότηση παύει η παραγωγικότητα του ανθρώπου. Όμως ο άνθρωπος παράγει διαρκώς και για πάντα όσο εντάσσει τον εαυτό του σε μια κοινότητα, ένα σύνολο ή ομάδα. Για την κυριαρχία έχει αξία μόνο ό,τι παράγεται και αποτυπώνεται χρηματικά, αγοραστικά ή στο δείκτη του ΑΕΠ. Αλλά, ο άνθρωπος παράγει υλικά ή άυλα μέχρι τα βαθειά του γεράματα. Δυστυχώς, όμως και για πάρα πολλούς ανθρώπους η αλλοτρίωση που έχουν δεχθεί από την πολύχρονη ενασχόληση και καθημερινή επανάληψη του μισθωτού μοντέλου εργασίας, τούς τοποθετεί στο πάγκο της απόσυρσης αμέσως μετά τη συνταξιοδότηση. Είχαν ταυτίσει την ικανότητά τους με τη παροχή μισθωτής εργασίας. Δεν είχαν και δεν έχουν τοποθετήσει τον εαυτό τους σε διαφορετικό ρόλο. Και αυτή είναι μια πραγματική επιτυχία για το σύστημα κυριαρχίας, που τώρα εμπλουτίζεται με τη συνέχιση της επαιτείας. Επαίτης κατά τα χρόνια της δουλειάς, επαίτης και στα χρόνια της σύνταξης. Μια ζωή επαίτες…

Όχι, τα γραφόμενα περί μη απόδοσης συντάξεων δεν προκύπτουν από κάποιο εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ αλλά από μια μελέτη-ανάλυση δημογραφικών δεδομένων που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα. Μια απλή ποσοτική ανάλυση δεδομένων πραγματοποιήσαμε και οδηγηθήκαμε σε αυτό το συμπέρασμα, το οποίο μας χαροποιεί διότι κανένας και καμμία δεν θα έχει πια να περιμένει τίποτα από κανένα κράτος. Επειδή, η προσμονή είναι τις περισσότερες φορές καθηλωτική. Εάν κάποιος μας ψέξει για την αυθάδειά μας και ακουστεί και το μεγαλοπρεπές «μα τόσα χρόνια πληρώναμε τις ασφαλιστικές εισφορές μας…», τότε θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι σε μια σύμβαση μεταξύ εταίρων κράτους-κεφαλαίου και μισθωτού, ο τελευταίος απλά συναινεί υπογράφοντας. Μετά από τόσα χρόνια αποκαλύψεων του ρόλου κράτους και κεφαλαίου στις ζωές των ανθρώπων, σίγουρα ο καθείς ξέρει ότι οι ομοτράπεζοί του αποτελούν τα μαύρα κοράκια με νύχια γαμψά. Οι δυο πρώτοι εταίροι από κοινού ή το κράτος μόνο του αποφασίζουν/ει το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων (βλέπε χρηματιστήριο, ομόλογα, κούρεμα PSI). Ο,τιδήποτε εναποτίθεται στο κράτος βρίσκεται στην αποκλειστική και διακριτική του ευχέρεια όσον αφορά την απόδοση των συμφωνηθέντων.

Όποιος, παρ’ όλα αυτά, επιθυμεί να υπολογίζει στη μελλούμενη σύνταξη, θα πρέπει να δουλέψει σίγουρα μέχρι τα βαθειά γεράματα και ταυτόχρονα να εισρεύσουν είτε αρκετά δις ευρώ από τας Ευρώπας, είτε εκατομμύρια ανθρώπων από τρίτες χώρες και να συμβάλλουν ταχύτατα στην αύξηση του ΑΕΠ. Κάτι παρόμοιο συνέβη με την έλευση 1,5 εκατ. προσφύγων από τη Μ. Ασία και τον Πόντο στη δεκαετία του 1920 και η οποία άλλαξε άρδην την παραγωγική δυνατότητα, φυσιογνωμία και βάση του ελλαδικού κράτους. Διαφορετικά, το υπάρχον ελλαδικό έθνος-κράτος, θα πρέπει να επεξεργαστεί άλλα καινοτόμα και πρωτοποριακά (sic) μοντέλα αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος. Και επειδή, πράγματι, αυτά φαντάζουν άκρως προβοκατόρικα, ας το πούμε διαφορετικά. Αν θέλει κάποιος να ζήσει μέχρι τα βαθειά γεράματά του με παροχή σύνταξης από το κράτος θα πρέπει να εύχεται και να απεργάζεται τρόπους που θα οδηγήσουν σε μια κοινωνική μεταβολή στα υπάρχοντα κοινωνικά δεδομένα. Διαφορετικά σύνταξη γιοκ. Τα κουκιά δεν βγαίνουν. Φυσικά αυτά τα ζητήματα θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να λύθούν με μια απελευθερωτική κοινωνική ανατροπή, αλλά προς το παρόν δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο.

Πρόσφατα, λοιπόν, ήρθαν στη δημοσιότητα δημογραφικές προβολές για τον πληθυσμό της Ελλάδος, όπου υπολογίζεται ότι το 2050 θα είναι από 8,3 έως 10 εκατομμύρια. Στην πληθυσμιακή απογραφή του 2011 είχαν καταμετρηθεί 11,1 εκατ. κάτοικοι, συνεπώς η μείωση του πληθυσμού θα αγγίξει το 1 με 3 εκατ. περίπου. Παράλληλα, οι άνω των 65 ετών θα είναι ένας στους τρεις (από 7% που ήταν το 1951). Οι κάτω των 14 ετών θα είναι μόλις 12%, από 28% το 1951. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης ολικής γονιμότητας (δηλαδή ο μέσος αριθμός παιδιών που θα γεννήσει μια γυναίκα στη διάρκεια της ζωής της) ήταν το 2015 μόλις 1,3 όταν το επίπεδο αντικατάστασης γενεών είναι το 2,1. Αυτός ο δείκτης είναι για τη δημογραφία πάρα πολύ σημαντικός και το 1,3 ενισχύει το σενάριο της σημαντικής πληθυσμιακής συρρίκνωσης και της αναλογιστικής ασφυξίας, που εντείνεται με τα χρόνια υψηλότατα ποσοστά ανεργίας.

Αντίστοιχα, ο δείκτης γήρανσης, δηλαδή η αναλογία του γεροντικού πληθυσμού (ηλικίας 65 ετών και άνω) προς τον ηλιακά νεότερο (0-14), έφτασε το 147,2 το 2016. Δηλαδή, για κάθε 100 παιδιά, ηλικίας μέχρι 14 ετών, ζουν στην Ελλάδα 147 ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βύρωνα Κοτζαμάνη και υπεύθυνο της έρευνας διαΝΕΟσις, η οποία διεξήχθη από το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Στην επόμενη 20ετία το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων στην Ελλάδα θα μεγαλώσει και μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τις 50.000 άτομα σε ετήσια βάση» (…) «Οι θάνατοι θα αυξηθούν γιατί μπαίνουν στις ηλικίες των 65 ετών και άνω οι μαζικές γενιές που γεννήθηκαν μετά το 1950, όταν οι γεννήσεις ήταν πάνω από 150.000 το έτος». Συγκεκριμένα, οι θάνατοι το 2015 έφτασαν τους 121.212, οι περισσότεροι που έχουν καταγραφεί σε ένα έτος από τις ελληνικές υπηρεσίες από το 1932. Ας σημειωθεί πως μέχρι το 2009 το συγκεκριμένο ισοζύγιο ήταν σταθερά θετικό.

Παράλληλα, οι δείκτες νοσηρότητας αυξάνουν και κατ’ επέκταση υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί και η θνησιμότητα. Μέχρι στιγμής, ο προσδόκιμος χρόνος ζωής, δεν έχει επηρεαστεί αρνητικά παρ’ ότι αυτό συμβαίνει συχνά σε κοινωνίες με απότομές κοινωνικές μεταβολές. Επίσης, τα παιδιά σχολικής ηλικίας (από 3 μέχρι 17 ετών) θα μειωθούν από 1,6 εκατ. σήμερα σε περίπου 1 εκατ. το 2050. Ο πραγματικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί κατά 1-1,7 εκατ. άτομα και θα κυμανθεί σε 3-3,7 εκατ. το 2050. Δηλαδή, το ποσοστό του ενεργού οικονομικά πληθυσμού θα πέσει κάτω από το 40% στο σύνολο του πληθυσμού. Πάρα πολύ λίγοι θα μπορούν να εργαστούν για να καλύψουν τις ανάγκες μιας ολόκληρης χώρας. Η διάμεσος ηλικία (δηλαδή η ηλικία όπου οι μεγαλύτεροι αυτής είναι ίσοι σε αριθμό με τους μικρότερους), θα φτάσει το 2050 τα 49-52 έτη, από 44 που είναι σήμερα και 26 το 1951. Ταυτόχρονα, «η γονιμότητα στην Ελλάδα είχε ήδη φθίνουσα πορεία: οι γυναίκες που γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1950 και στο 1954 έφεραν στον κόσμο 2 παιδιά/γυναίκα κατά μέσον όρο, αυτές που γεννήθηκαν μεταξύ 1960-64 1,86 και αυτές από 1970-74 (εκτίμηση) 1,60 παιδιά. Την περίοδο 2010-2015, όπως υπολογίζεται από τον ΟΗΕ, η γονιμότητα στην Ελλάδα έχει πέσει στο 1,34 παιδιά ανά γυναίκα». Η τάση, λοιπόν, δημογραφικής συρρίκνωσης είναι αδιαμφισβήτητη.

Έχει ενδιαφέρον, όμως, να δούμε και την καταγραφή άλλων διεθνών οργανισμών και της ΕΛΣΤΑΤ, και την μεταβολή των προβλέψεων σε εκείνες που έχουν εκπονηθεί προ «κρίσης» και στις μετά από αυτή. Το Δημογραφικό Ινστιτούτο της Βιέννης το 2010 εκτιμούσε πως ο πληθυσμός της Ελλάδας θα είναι το 2050 11,7 εκατομμύρια, η ΕΛΣΤΑΤ το 2007 11,5 εκατ., ο ΟΟΣΑ το 2005 10,6 εκατ., ενώ οι πιο πρόσφατες, που έχουν συμπεριλάβει τις τελευταίες τάσεις, κάνουν λόγο για 9,5 εκατ. και το Τμήμα Πληθυσμών του ΟΗΕ το 2015 και η Eurostat το 2013, ότι 9,1 εκατ. άτομα θα κατοικούν στον ελλαδικό χώρο το 2050.

Η λεπτομερής καταγραφή των τελευταίων δημογραφικών στοιχείων θεωρούμε ότι αποτελεί ένα επιπλέον κατάλληλο εργαλείο, ώστε να αντιληφθούν όλο και περισσότεροι και αναλυτικά το αδιέξοδο, που προκύπτει στις συγκεκριμένες κρατικές-καπιταλιστικές δομές. Τα συγκεκριμένα προβλήματα δεν αντιμετωπίζει μονάχα το ελληνικό κράτος αλλά και η Ευρώπη ως ενιαίο σύνολο, σε διαφορετική βέβαια ένταση και έκταση. Εννοείται ότι κανένας ουσιαστικός κρατικός σχεδιασμός σε ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής πρόνοιας δεν ευσταθεί. Το κυρίαρχο σύστημα, βέβαια, προσπαθεί με διάφορους τρόπους να λύσει τα προβλήματά του και να λανσάρει νέες έννοιες και καταστάσεις.

Η έννοια της «πολυπολιτισμικότητας» σίγουρα θα βοηθούσε στην επίλυση πολλών δημογραφικών ζητημάτων της Ευρώπης από τους εξουσιαστές, όμως η νέα καταγεγραμμένη τάση εθνικών τειχών, που υψώνονται στην Ευρώπη, έρχεται να θυμίσει μια παλιά έννοια του 19ου αιώνα, που λανσαρίστηκε και τότε ως «νέα» και «πρωτοποριακή» αφήνοντας πίσω τις «αυτοκρατορίες» και χτίζοντας τα «έθνη-κράτη». Σίγουρα κάτι θα σκαρφιστούν από τη πλευρά τους, ώστε οι «δούλοι» να νιώσουν ότι κατέκτησαν με αγώνες τα νέα «κεκτημένα» και εκείνοι να πίνουν στην υγειά τους. Όπως έλεγε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος προς τους εργοδότες, την περίοδο 1911-1914: «Κύριοι εάν δεν κάνουμε σήμερα τας νόμιμους υποχωρήσεις εις τους εργαζόμενους, αύριο θα μας πάρουν με επανάσταση πολύ περισσότερα».

Γι’ αυτό, λοιπόν, η παροχή συντάξεων, επιδομάτων γεροντικής ηλικίας και άλλα προνοιακά επιδόματα μπορεί να μας ανακουφίζουν, αλλά δεν μας απελευθερώνουν, αντίθετα μας καθηλώνουν στην προσμονή μιας τακτικής επανάληψης χορηγούμενης δόσης επιβίωσης, εν είδει χαρτζιλικιού.

Όμως, ξέχωρα από αυτά και προς την κατ’ ουσίαν απελευθερωτική κατεύθυνση, οι κοινοτικές ακρατικές δομές έχουν δείξει και μπορούν να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες μας για μια πραγματική ζωή σε κάθε στάδιο του ανθρώπου, από τη βρεφική-παιδική μέχρι τη γεροντική ηλικία. Θα τολμήσουμε;

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 169, Μάρτιος 2017

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

skaleadis

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...