Ἅγιος Νικόλαος ὁ Α´, ὁ Μυστικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (16 Μαΐου)

Νικόλαος Α´ Μυστικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (901-907 καὶ 912-925)


Θεωρεῖται εἳς τῶν ἀξιολογοτέρων πατριαρχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὁ ὁποῖος διεδραμάτισε σημαντικὸ ῥόλο εἰς τὸν δημόσιο καὶ τὸν ἐκκλησιαστικὸ βίο τῆς αὐτοκρατορίας.

Κατήγετο ἐξ ἐπιφανοῦς βυζαντινῆς οἰκογενείας τῆς Νοτίου Ἰταλίας καὶ ἦτο συγγενὴς τοῦ Πατριάρχου Φωτίου, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ὁ διδάσκαλος καὶ τὸ πρότυπό του.




Ἔλαβε ἀξιόλογον μόρφωσι καὶ ἦτο συμμαθητὴς τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος Στ´ τοῦ Σοφοῦ (886-912), ἐξ οὗ καὶ ἐτιμήθη τῷ ἐμπιστευτικῷ ἀξιώματι τοῦ «μυστικοῦ», δηλαδὴ τοῦ προσωπικοῦ συμβούλου, παρὰ τὰς σχέσεις του μετὰ τοῦ Πατριάρχου Φώτιου.

Προωθήθη εἰς τὸν Πατριαρχικὸ Θρόνο ὡς διάδοχος Ἀντωνίου τοῦ Β´, καὶ συνέχισε τὴν πολιτικὴ τοῦ ἱεροῦ Φωτίου ὡς πρὸς τὴν ὀργάνωσι καὶ τὴν ἀκτινοβολία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἰδιαιτέρως δὲ μὲ τὴν προώθησι τῆς ἱεραποστολικῆς δραστηριότητος εἰς τοὺς λαοὺς τῶν βορείων συνόρων τῆς αὐτοκρατορίας.

Ἡ πρώτη περίοδος τῆς πατριαρχείας του (901-907) ἐτερματίσθη διὰ τοῦ περιωνύμου ζητήματος τῆς τετραγαμίας τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος. Ὁ αὐτοκράτωρ ἐπιθυμοῦσε νὰ συνάψῃ τέταρτο γάμο μετὰ τῆς Ζωῆς Καρβουνοψίνας καὶ νὰ νομιμοποιήσῃ οὕτως τὰ δικαιώματα διαδοχῆς τοῦ ἐκθέσμου υἱοῦ του Κωνσταντίνου, ἀφοῦ δὲν εἶχε ἀποκτήσει τέκνα ἀπὸ τοὺς τρεῖς προηγούμενους γάμους του.

Ὁ Νικόλαος ἀπέκλεισε τὴν δυνατότητα τέλεσης τέταρτου γάμου, ἐδέχθη ὅμως νὰ βαπτίσῃ τὸν Κωνσταντῖνο μὲ τὸν ὅρο τῆς ἀπομάκρυνσης τῆς Ζωῆς ἐκ τοῦ Παλατίου. Ὡστόσο, ὁ Λέων, ὁ ὁποῖος ἐδέχθη τὸν ὅρο, ἐπανέφερε τὴν Ζωὴ εἰς τὸ Παλάτιον τρεῖς μέρες μετὰ τὴν βάπτισιν καὶ τέλεσε τὸν γάμο, ὁ ὁποῖος εὐλογήθηκε ἀπὸ τὸν ἱερέα Θωμᾶ.

Ὁ Νικόλαος δὲν ἀνεγνώρισε τὸν γάμο, καθῄρεσε τὸν ἱερέα καὶ ἀπηγόρευσε εἰς τὸν αὐτοκράτορα τὴν εἴσοδο στὸν ναό, ἀπεμακρύνθη ὅμως ἀπὸ τὸν Θρόνο καὶ ἐκλείσθη ἐν τῇ μονῇ Γαλακρηνῶν τῆς περιοχῆς τῆς Χαλκηδόνος, ἐνῷ ἐξηναγκάσθη νὰ ὑποβάλῃ γραπτὴ παραίτησι ἀπὸ τὸν Πατριαρχικὸ Θρόνο (1ῃ Φεβρουαρίου 907).

Εἰς τὸν Πατριαρχικὸ Θρόνο ἀνῆλθε ὁ Εὐθύμιος, ὁ ὁποῖος ἐδέχθη νὰ ἀναγνωρίσῃ «κατ᾽ οἰκονομίαν» τὸν τέταρτο γάμο.

Ὁ αὐτοκράτωρ Λέων Στ´ κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἀσθενείας του καὶ πρὸ τοῦ θανάτου του ἐζήτησε τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Νικολάου εἰς τὸν Πατριαρχικὸ Θρόνο, ἡ δὲ ἐπιθυμία του ἐπραγματοποιήθηκε ἀπὸ τὸν ἀδελφὸ καὶ διάδοχό του Ἀλέξανδρο (912-913).

Ὁ Εὐθύμιος καθῃρέθη, ἀλλὰ ὑπῆρξαν σημαντικαὶ ἀντιδράσεις διὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Νικολάου, ὁ ὁποῖος ὡρίσθη παρὰ τοῦ Ἀλεξάνδρου μέλος τῆς ἑπταετοὺς ἐπιτροπείας τοῦ ἀνηλίκου διαδόχου Κωνσταντίνου Ζ´ πρὸ τοῦ θανάτου τοῦ Ἀλεξάνδρου.

Ἡ ἄσκησις τῶν εὐρυτάτων πολιτικῶν καὶ ἐκκλησιαστικῶν του ἁρμοδιοτήτων κατὰ τὴν δευτέρα περίοδο τῆς πατριαρχείας του (912-925) ἐσφραγίστηκε ἀπὸ τὴν ἔντασι τῶν βυζαντινό-βουλγαρικῶν συγκρούσεων, ἀφοῦ ὁ ἡγεμὼν τῶν Βουλγάρων Συμεὼν ἦτο συμμαθητὴς του ἐν Κωνσταντινουπόλει.

Αἱ ἐπιστολαί του πρὸς τὸν Συμεὼν παραμένουν ἐξαίρετα μνημεῖα τῆς πολιτικῆς θεωρίας καὶ πρακτικῆς τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ Πατριάρχης προβάλλει τὴν πολιτικὴ αὐτὴ θεωρία καὶ προτρέπει τὸν Συμεὼν νὰ σεβασθῇ τὴν εἰρήνη μεταξὺ τῶν μελῶν τοῦ ἰδίου ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καὶ νὰ ἀποφύγῃ τὴν αἰματοχυσία πνευματικῶν ἀδελφῶν.

Τῷ 920 ὁ δρουγγάριος τῶν πλωΐμων Ῥωμανὸς Λακαπηνός, μέλος τῆς ἐπιτροπείας, ἀνεκηρύχθη συμβασιλεὺς καὶ περιώρισε τὸν πολιτικὸ ῥόλο τοῦ Νικολάου, ὁ ὁποῖος συνεκάλεσε σύνοδο διὰ τὴν εἰρήνευση τῆς Ἐκκλησίας τῇ 9ῃ Ἰουλίου 920. Ἡ σύνοδος κατεδίκασε τὸν τέταρτο γάμο ὡς ἀντικανονικὸ καὶ ἐξέδωσε τὸν Τόμο τῆς Ἑνώσεως (Ῥάλλη – Ποτλῆ, Σύνταγμα τῶν θείων καὶ ἱερῶν κανόνων).

Ὁ Νικόλαος ἀπέθανε τῇ 11ῃ Μαΐου 925 καὶ ἐτάφηκε ἐν τῇ μονῇ Γαλακρηνῶν, παρέμεινε δὲ εἰς τὴν μνήμη τῆς Ἐκκλησίας ὡς εἳς τῶν μεγαλυτέρων πατριαρχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Ἀνεκηρύχθη ἅγιος καὶ ἡ μνήμη του ἑορτάζεται τῇ 16 Μαΐου.

Σημαντικότερα ἀπὸ τὰ ἔργα του ἀποτελοῦσι αἱ περίφημοι Ἐπιστολαί, αἱ ὁποῖαι ἔχουν ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὸν J. Ρ. Migne, ἀπὸ τὸν J. Darrouzes κ.ἄ. Ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς αὐταῖς ἀναδεικνύεται ἡ προσωπικότης καὶ ἡ παιδεία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ πατριάρχου.

Πηγή: Οικουμενικόν Πατριαρχείον

Εικόνα από:wikipedia

Σήμερα εορτάζει και Ο όσιος πατήρ ημών Θεόδωρος ο ηγιασμένος (16 Μαΐου)

το «σπιτάκι της Μέλιας»