ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Γιώτα Χουλιάρα Νίκλαν
Γράφει ο Απόστολος Βρανάς
M.Ed. Καθηγητής/Μεταφραστής Αγγλικής

Πριν ένα δυό χρόνια, ένας πολύ καλός μου φίλος διερωτήθηκε πάνω σε μία τεταμένη συζήτηση περί Ουκρανίας: ‘Καλά, κι οι δικοί μας οι Φιλικοί που ζούσαν σ’εκείνα τα μέρη μόνο για Ρώσους γράφανε! Ούτε λέξη για Ουκρανούς ...’ Και η ανάμνησή της κουβέντας τελειώνει εκεί, στην αναπάντητη απορία του ... Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου μας, Αποσχίσεις απο Ομοσπονδίες/Κράτη – Τι ‘Παίζει’;, διερευνούμε εδώ το θέμα της αφύπνισης της εθνικής συνείδησης στους λαούς.

Το ‘Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι ...’ του Σιμωνίδη του Κείου για τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και το ‘Ἴτε, παῖδες Ἑλλήνων, ... νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών!’ του Αισχύλου για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.) σηματοδότησαν τη συνειδητοποίηση ότι αυτό το συχνά αλληλοσπαρασσόμενο συνονθύλευμα πόλεων, πολιτευμάτων και διαλέκτων θεωρούσε ότι πέραν της κοινής θρησκείας είχε καὶ ένα άλλο κοινό συστατικό· ήταν όλοι τους ‘Έλληνες’. Ο ορισμός του ‘Έλληνα’ πάνω στο ‘ομόγλωσσον, ομόθρησκον, όμαιμον’ ήταν σαφώς διαφορετικός τότε από ό,τι είναι σήμερα και αυτό είναι λογικό καθώς βρισκόμαστε δυόμιση χιλιετίες αργότερα, κατά πλειονότητα με μία γλώσσα απόγονο της δικιάς τους, με άλλο κυρίαρχο θρήσκευμα και μπόλικα άλλα ‘δευτερευόντα’ και με σημαντικές προσμίξεις ‘ξένου αίματος’. Όμως, παρ’όλ’αυτά, παρά το στραπάτσο της παρανόησης επί σχεδόν χίλια χρόνια του τι σήμαινε ‘Έλλην’ και παρά την οικειοποίηση της ξένης ονομασίας ‘Ρωμιός’ για το λαό μας (εμπνευσμένη από τους κατακτητές Ρωμαίους), η εθνική μας συνείδηση παρέμεινε ανέπαφη. Έτσι, για μας και για άλλους λαούς αρχαίους, όπως οι Κινέζοι και οι Αιγύπτιοι, ίσως να είναι λίγο δυσνόητο το πώς λαοί ανακαλύπτουν την εθνική τους συνείδηση σχετικά αργά.



Συστατικά της Εθνικής Συνείδησης

Για τους περισσότερους από εμάς, η κοινή γλώσσα, το κοινό θρήσκευμα και η κοινή καταγωγή εξακολουθούν να αποτελούν τις βάσεις της εθνικής συνείδησης (χωρίς όμως να είναι και θεμελιωδώς απαραίτητα), στοιχεία χρήσιμα ειδικά όταν τα κύματα της ζωής μας φέρνουν σε χώρες άλλων λαών ως μετανάστες. Δίπλα σε αυτά στέκεται και η εθνική μνήμη η οποία εγκολπώνει ιστορίες και μύθους, ήρωες και προδότες (τι θα είμασταν χωρίς τον Εφιάλτη, το Νενέκο και τον Τσολάκογλου;) και τα ‘εδάφη της φυλής’, τα οποία μπορεί να είναι ελεύθερα πλήρως όπως η Δανία για τους Δανούς, να είναι μερικώς ελεύθερα και μερικώς χαμένα ή προσωρινά σκλαβωμένα όπως τα δικά μας συν τη Βόρειο Ήπειρο, τη Δυτική Μικρασία, τον Πόντο και άλλα ή πλήρως σκλαβωμένα όπως η Euskal Herria (Χώρα των Βάσκων) που διαιρείται σε ισπανικές και γαλλικές επαρχίες.

Είναι εύλογο ότι όσο μεγαλύτερη η καταπίεση της γλώσσας, του θρησκεύματος, της εθνικής μνήμης και της ελευθερίας των εθνικών εδαφών, τόσο ισχυροποιείται η εθνική συνείδηση. Για να σβήσει, χρειάζεται τρομακτική καταπίεση, μεγάλη σφαγή ή επαφή με λαό πολύ υψηλότερου βιωτικού και πολιτισμικού επιπέδου (ή κάποιον συνδυασμό αυτών). Έτσι, λαοί όπως οι Χετταίοι, οι Άζαροι και οι Βάνδαλοι έσβησαν στο ρου της Ιστορίας κρατώντας μία θέση μόνο στα βιβλία της.



Αφύπνιση της Εθνικής Συνείδησης

Δεν είναι ξεκάθαρο το τι φέρνει την εθνική συνείδηση στα πρώτιστα ενδιαφέροντα ενός λαού ενώ πριν δεν ήταν. Μπορεί να είναι ένας πόλεμος η εισβολή, μία διεθνής κοινωνική ή εθνική ανασύνθεση ή κάποια μαζική μετανάστευση.

Έτσι, για παράδειγμα, η Λετονική γλώσσα είναι καταγεγραμμένη με συνέπεια από το 1200 μ.Χ. οπότε ήρθε και ο ΡωμαιοΚαθολικός Χριστιανισμός στη γη τους, όμως η εθνική τους συνείδηση ξύπνησε μόλις στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (Abols, G., The Contribution of History to Latvian Identity) ως αποτέλεσμα των ανακατατάξεων των συνόρων και της πολιτικής σκέψης που έλαβε χώρα στην Ευρώπη όλον εκείνον τον αιώνα.

Λίγο αργότερα, βλέπουμε τις απαρχές της Ουκρανικής εθνικής συνείδησης με τη σύγχρονη μορφή της (και έτσι θα απαντιόταν η απορία του φίλου που χρησιμοποιήθηκε ως εφαλτήριο σήμερα)· το 1849, το Συμβούλιο της Ρουθηνίας τυποποίησε το ουκρανικό αλφάβητο και την ορθογραφία των ουκρανικών λέξεων και δέχτηκε ότι οι κάτοικοι της περιοχής αυτής ανήκαν σε τρεις εθνότητες: Ρώσοι, Λευκορώσοι και Ουκρανοί.

Πιο κοντά στη γειτονιά μας, η Αλβανική εθνική συνείδηση αφυπνίστηκε σχετικά αργότερα με τη Λήγκα του Πρίζρεν το 1878 και ενσωμάτωσε επεκτεινόμενη προς τα πίσω τον Σκεντέρμπεη (το Γεώργιο Καστριώτη, ημι-Έλληνα ημι-Αλβανό πολέμαρχο) και, λίγο πιο ακραία, την Τεύτα (βασίλισσα της Ιλλυρίας που πολέμησε τους Ρωμαίους· ο μπούστος της κοσμεί σήμερα το άρθρο μας).

Και λίγο πιο ανατολικά, στην ΠΓΔΜ (‘Σκόπια’ ή ψευδεπίγραφα ‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’) την ίδια περίπου εποχή κάποιοι ΣλαβοΜακεδόνες οραματίστηκαν ένα ‘Μακεδονικό’ ἔθνος το οποίο φυσικά έπρεπε να κατάγεται από το ... Μέγα Αλέξανδρο (αν αυτό ακούγεται κάπως τραβηγμένο, ας σκεφτεί ο αναγνώστης πως οι Σκοπιανοί εθνικιστές σε μία προσπάθεια να εδραιώσουν εθνική ταυτότητα εκ του μή όντος βάφτισαν τον πόλεμο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ (του Βουλγαροκτόνου) και του Βούλγαρου Τσάρου Σαμουήλ ‘εμφύλιο Μακεδονικό πόλεμο’ με την απίστευτη λογική ότι και οι δύο πολέμαρχοι ήταν ... Μακεδόνες.

Και αν φαίνεται κάπως μαλλιοτραβηγμένο το ότι κάποιοι αλλάζουν εθνικότητες σε ιστορικές προσωπικότητες για να τους ‘ταιριάξουν’ σε κάποια σχέδιά τους, ας αναλογιστεί ο αναγνώστης πως και Έλληνες παρασυρμένοι από υπερεθνικιστικό ζήλο είπαν ότι η Περσία ονομάστηκε έτσι από τον ... Περσέα (θα τους έκανε ‘ξαδελφάκια μας’), διαιωνίζουν την παρετυμολογία του Στράβωνα ότι το ‘Αἴγυπτος’ προέρχεται από το ‘Αἰγαίου ὑπτίως’ ή θεωρούν ότι κάποια νησιά του Ειρηνικού έχουν ελληνικές καταβολές επειδή λέγονται ‘Πολυνησία’, ‘Μελανησία’ και ‘Μικρονησία’ ...



Συμπέρασμα

Όλοι οι λαοί δεν αναπτύσσουν εθνική συνείδηση ταυτόχρονα διότι, απλά, δεν υφίστανται οι κατάλληλες γενεσιουργές αιτίες για την αφύπνιση της συνείδησης του κάθε λαού. Αυτό δε μειώνει ούτε τους παλιότερους λαούς πολλοί από τους οποίους την διατηρούν ακμαία, ούτε τους νεώτερους οι οποίοι ψάχνουν να βρουν ρίζες και χώρο για να θεωρήσουν δικό τους.


-------------------------------------------------------------------------------------

Ιδιοκτησία πνευματικών δικαιωμάτων του Geopolitics & Daily News - © 2016.

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Geopolitics & Daily News. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες, γραφικά) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση ή αναφορά της σελίδας.