Εθνομαζοχισμός: Η σύγχρονη κοινωνική παθογένεια

Του Ζήση Βελούκα

Εάν ο μαζοχισμός είναι η σεξουαλική διαστροφή κατά την οποία κάποιος απολαμβάνει την αίσθηση πόνου, ο εθνομαζοχισμός, ως η αυτοκαταστροφική τάση λόγω του μίσους που τρέφει κάποιος για την πατρίδα του και τη φυλή του, αποτελεί την πλέον ύπουλα επιβεβλημένη κοινωνιολογική παθογένεια.

Ο όρος “εθνομαζοχισμός” επινοήθηκε από τον Γάλλο διανοητή Guillaume Faye, σύμφωνα με τον οποίο: “Είναι η μαζοχιστική τάση να αντιμετωπίζει κάποιος με μία αίσθηση ενοχής και αναξιότητας τη δική του εθνοτική ομάδα. Είναι παρόμοιος με τη ντροπή ή το μίσος που νιώθει κάποιος για τον εαυτό του. Είναι μία συλλογική ψυχοπαθολογία, που προκλήθηκε από μία μακρά προσπάθεια προπαγάνδας, προκειμένου να προωθηθεί η ενοχή που αισθάνονται οι Ευρωπαίοι απέναντι σε άλλους λαούς, για τους οποίους υπήρξαν δήθεν δυνάστες. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να μετανοήσουν και να “πληρώσουν το χρέος”. Αυτή η προσπάθεια σε μετάνοια, μία πραγματική ιστορική φενάκη, έχει αναληφθεί από τις Εκκλησίες, καθώς και από τα ευρωπαϊκά κράτη.

Ο εθνομαζοχισμός μπορεί να παρομοιαστεί με ένα είδος αυτο–ρατσισμού. Είναι το προπατορικό αμάρτημα του Ευρωπαίου. Προκαλεί τη συστηματική υπεράσπιση της επιμειξίας και του κοσμοπολιτισμού. Περιέργως, αρνείται στους Ευρωπαίους την ιδέα της εθνικής ταυτότητας, αλλά την παραχωρεί σε άλλους. Σχετίζεται με την αυτοκτονία των εθνών.

Στην ιστορία, ο εθνομαζοχισμός δεν αποτελεί κάτι νέο. Ήταν το σύμπτωμα λαών κουρασμένων και γηρασμένων. Οι σύγχρονες ευρωπαϊκές ελίτ έχουν προσβληθεί από αυτή τη συλλογική ασθένεια. Και αυτή η ασθένεια εξηγεί τη χαλαρότητα προς τον αποικισμό από τους μετανάστες και την ανάγκη να καλωσορίσουμε τους νέους κατακτητές”.

Εννοιολογικά, ο εθνομαζοχισμός περιχαρακώνει και πλαισιώνει την ιδιαίτερη συμπεριφορά μιας φυλής απέναντι σε μία άλλη, τη στιγμή που παραθέτει και αποτυπώνει τη σφυγμομέτρηση των μελών της, περιγράφοντας τις ιδιαίτερες αντιλήψεις τους για καθ’ εαυτή τη φυλή, αλλά και το μέλλον της στο σύγχρονο κόσμο. Πολλώ δε μάλλον, αναφέρεται στους ηθικούς ενδοιασμούς, αλλά και τα κωλύματα συνειδησιακού περιεχομένου που παρουσιάζουν τα μέλη ενός έθνους, ή μιας φυλής ευρύτερα, τόσο ως προς τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη σχέση εαυτών και έθνους, όσο και ως προς τον τομέα αντιμετώπισής τους από τα μέλη μιας φυλής, με την οποία συνυπάρχουν, κυρίως χωρικά.

Αυτού του είδους η ψυχο-συναισθηματική ιδιαιτερότητα, ειδικότερα, συνοδεύεται τις περισσότερες φορές από έναν έμμεσα επιβεβλημένο υφέρποντα τρόμο, που επικρατεί σε περίπτωση πολιτισμικής έπαρσης ή εθνικής υπερηφάνειας, ενώ παράλληλα, τις περισσότερες φορές οδηγεί σε μία πλήρη απέχθεια των ίδιων των υποκειμένων, όχι μόνο προς το έθνος τους, αλλά και προς της έννοια της εθνικής ταυτότητας και του “εθνικού”εν γένει. Η απομυθοποίηση, ο εκμηδενισμός και η μονομερής διαγραφή ενός ένδοξου παρελθόντος, η πλήρης και άνευ όρων επικράτηση των εννοιών της ανοχής και της αλληλεγγύης, ο πολιτισμικός εκφυλισμός και η καταβαράθρωση της πολιτισμικής διάκρισης, αλλά και η θέση στο κοινωνικό πάνθεον οποιουδήποτε στοιχείου που φέρει το πρόσημο μιας επιβεβλημένα αξιοπροστάτευτης διαφορετικότητας, καταμαρτυρούν τη συνεχώς επιταχυνόμενη διαδικασία παγίωσης των επιμέρους παθογενειών του εθνομαζοχισμού, εντός των πλαισίων μιας καταρρέουσας κοινωνίας.

Από τη δεκαετία του ’90, ο δημοσιογράφος και ερευνητής Nicholas Stix, ειδικευμένος σε ζητήματα που άπτονται της συσχέτισης πολυπολιτισμικότητας και ραγδαίας ανόδου των δεικτών εγκληματικότητας, δήλωνε ρητά πως οι διάφορες κοινότητες Αφρικανών στις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίαζαν εκπληκτικά και πρωτόγνωρα υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, κάτι που εκδηλωνόταν, τόσο στην καθημερινότητά τους, όσο και στον τρόπο γαλούχησης των νεοτέρων. Το παραπάνω, φυσικά, τη στιγμή που οι δείκτες εγκληματικότητας αυξάνονταν ολοένα και περισσότερο και τα κρούσματα “λευκού μίσους” δαιμονοποιούνταν μέρα με τη μέρα.

Ο Stix, “κλείνοντας το μάτι” απέναντι στην ιδιάζουσα περίπτωση της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόνιζε πως η εδραίωση εθνομαζοχιστικών συνδρόμων και αντιλήψεων αποτελεί μια απλά διαδικασία σε περιπτώσεις όπου οι έννοιες του ορθολογισμού και της πολιτικής ορθότητας λειαίνουν το δρόμο, όχι μόνο για μια ευρύτερη γενίκευση καθ’ εαυτών των αντιλήψεων, αλλά και για τον ταυτόχρονο στιγματισμό όσων αντιδρούν δηλώνοντας απλά υπερήφανοι για την εθνική τους καταγωγή.

Η εθνικιστική έξαρση σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο ακτιβισμός των αυτόνομων εθνικιστικών ομάδων και οργανώσεων, τα εθνικιστικά πολιτικά κόμματα που αποκτούν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση το ένα μετά το άλλο αποτελώντας τροχοπέδη προς μια διαδικασία φιλελευθεροποίησης του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος, σε συνδυασμό με το πνεύμα “ανθρωπισμού”, τις συνεχώς αυξανόμενες λαθρομεταναστευτικές ροές, τις φιλο-μεταναστευτικές πολιτικές και την προώθηση της έννοιας του ευρέως αποδεκτού, καθιστούν τον οποιοδήποτε λευκό Ευρωπαίο υπόδικο και υπόλογο, όχι μόνο της ίδιας του της Ιστορίας – κατά συνέπεια και του γεωγραφικού του χώρου – αλλά και των φύσει χαρακτηριστικών του, δημιουργώντας, εν τέλει, ενοχικά σύνδρομα.

Ξεπερνώντας τα ευρωπαϊκά σύνορα, οι έρευνες του Stix απέδειξαν πως εκ των μειονοτήτων των Ηνωμένων Πολιτειών, καμία, ουδέποτε, παρουσίασε εθνομαζοχιστικές αντιλήψεις και σύνδρομα χαμηλής αυτοεκτίμησης, σε αντίθεση, φυσικά, με τους λευκούς Αμερικανούς, οι οποίοι, είτε παρουσιάζονταν ντροπιασμένοι για τις ρατσιστικές συμπεριφορές των συμπολιτών τους, είτε εκδήλωναν αισθήματα απέχθειας προς την έννοια του έθνους, προτείνοντας ομόνοια και συμφιλίωση με τους κατά βάση“καλοπροαίρετους συμπολίτες”, που θα έπρεπε να απολαύσουν περισσότερης καλομεταχείρισης, κοινωνικών ευκαιριών και αλληλεγγύης, παρά τα όποια εγκλήματα πάσης φύσεως είχαν διαπράξει.

Προτού κατανοήσει κανείς εις βάθος τις πτυχές εκείνες που οδηγούν το σύγχρονο υποκείμενο στην υιοθεσία εθνομαζοχιστικών συμπεριφορών, αλλά και σε παράλληλη ζύμωση αντίστοιχων ιδεών, αντιλαμβάνεται πως το βασικό κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο για την πλήρη επικράτηση αυτών είναι ήδη δομημένο. Σαφώς και η ύπαρξη νομικού υποβάθρου μέσω της απειλής των αντιρατσιστικών νόμων, αλλά και ευρύτερων κυρώσεων, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την άμεση εκδήλωση οποιασδήποτε αντιδραστικής συμπεριφοράς προς την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, αλλά η εκ πολλών ετών εδραίωση και σταδιακή ισχυροποίηση ενός πολιτικού συστήματος που λειτουργεί μέσω του ιδεολογικού και κοινωνικού στιγματισμού, αναμφισβήτητα, κρίνεται ικανή να πυροδοτήσει ζητήματα υπαρξιακού – ατομικού περιεχομένου, καταρρίπτοντας τις ρήτρες και τους φραγμούς των άγραφων ηθικών κανόνων και οδηγώντας σε μία διαδικασία εσωτερίκευσης οποιουδήποτε κώδικα αρχών – αξιών κρίνεται “ανεπίδεκτος μαθήσεως”.

Κατά συνέπεια, η εθνική υπερηφάνεια μεταγλωτίζεται σε ποινικό αδίκημα, η αναπόληση του παρελθόντος μεταφράζεται ως φαύλος και παράλογος ιστορικισμός, ο θαυμασμός της οποιασδήποτε έκφανσης πολιτισμικού στοιχείου γίνεται αντιληπτός ως απόκοτο άκρατου ιδεαλισμού και η οποιαδήποτε κίνηση εθνικιστικού περιεχομένου κρίνεται άξια καταστολής, τη στιγμή που η συμφιλίωση με το διαφορετικό και η απογύμνωση από οποιοδήποτε στοιχείο ταυτότητας, κρίνονται επιτακτικές.

Ως εκ τούτου, κατανοεί κανείς πως στις περιπτώσεις ατόμων με ιδιαίτερα ισχυρό το στοιχείο της εθνικής υπερηφάνειας, αλλά και της ενσυνείδητης πίστης στην πολιτισμική κληρονομιά, λαμβάνει χώρα ένα είδος ατέρμονου ψυχολογικού πολέμου που αποτρέπει, σταδιακά, την άμεση πρόσβαση στο βίωμα της έννοιας του “εθνικού”, απομονώνοντας, με τον τρόπο αυτό, τις επιμέρους ατομικότητες από την έννοια του συλλογικού. Το άτομο, υφιστάμενο πιέσεις από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, προτιμά, είτε να καταστήσει τις ιδέες του και την ιδιαίτερή του ταυτότητα ένα παρενθετικό πεδίο άνευ σημασίας, είτε να τις διαγράψει πλήρως, από τη στιγμή που αυτές αποτελούν εμπόδιο για την επίτευξη του βασικού στόχου, τη θεμελίωση ενός ιδιωτικού ατομικιστικού βίου, ενός βίου ανήθικης, ανερυθρίαστης και ωμής μαζοποίησης. Φυσικά, όλα τα παραπάνω, όχι μόνο στο όνομα του οράματος επικράτησης των “ανθρωπιστικών” προταγμάτων, αλλά και άμεσης πρόληψης από πιθανή μελλοντική ενσάρκωση του απόλυτου κακού, της εθνικής αυτοεκτίμησης και του οποιουδήποτε ψήγματος εθνικής έπαρσης.

Συνοψίζοντας, παραδείγματα όπως αυτά του σύγχρονου Ευρωπαίου ή του λευκού Αμερικανού, βρίσκονται αντιμέτωπα με μία μείζονα πρόκληση, τη δομική καταβαράθρωση καθ’ εαυτού του εθνικού τους σώματος, με τα όποια φυλετικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αυτό φέρει. Οι υπέρμαχοι των εθνοκεντρικών ιδεών απανταχού της γης, είναι υποχρεωμένοι να καταδείξουν τα επιμέρους προβλήματα που επιφέρει ο εθνομαζοχισμός, όχι τόσο στα πλαίσια μιας προσπάθειας μερικής επικράτησης των ιδεών τους, μα πάνω από όλα, αποφασιστικής παρέμβασης για τη συνέχιση του ιδιαίτερου πολιτισμικού φάσματος που τους καθιστά, μαζί με τους ομοεθνείς τους, μοναδικούς. Ει δε μη, ο αχαλίνωτος σεβασμός στην έννοια της διαφορετικότητας και η έλλειψη ουσιαστικών δράσεων, θα οδηγήσουν νομοτελειακά στην κοινωνία των χαμένων ταυτοτήτων και των ανεκπλήρωτων προσδοκιών.