Γράφει ο Χρήστος Σκυλλάκος Ρίχνοντας μια ματιά στην Wikipedia… διαβάζουμε πως «5 Δεκέμβρη του 1492, ο Χριστόφορος Κολόμβος (γενν. 31 Οκτωβρίου 1451 – πεθ. 20 Μαΐου 1506) γίνεται ο πρώτος Ευρωπαίος που πατάει το πόδι του στο νησί Ισπανιόλα (σημερινή Αϊτή και Δομινικανή Δημοκρατία)» και… μαζεύουμε μια κάποια, πληροφοριακή γνώση.
Πως «το νησί Ισπανιόλα, αποτέλεσε σταθμό στο πρώτο ταξίδι του Χριστόφορου Κολόμβου το 1492, ο οποίος του έδωσε την ονομασία Ισπανιόλα, δηλαδή Ισπανική (νήσος)» και… μαζεύουμε μια κάποια, γεωγραφική – και εν μέρη αποικιοκρατικής αντίληψης – γνώση.
Πως «οι Λουκαγιανοί (Αραουάκοι) ήταν οι ιθαγενείς τους οποίους συνάντησε ο Χριστόφορος Κολόμβος το 1492, όταν έφτασε για πρώτη φορά στην Αμερική. Οι Ισπανοί τους περιέγραψαν ως ειρηνικούς, πρωτόγονους ανθρώπους» και… μαζεύουμε και μια κάποια, ανθρωπολογική γνώση.
Διαβάζουμε τέλος μα στα ψιλά γράμματα πως «οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού Ισπανιόλα, ιθαγενείς της φυλής των Αραουάκων, αφανίστηκαν με την έλευση των πρώτων Ισπανών αποίκων» και… αν και θα έπρεπε να μας αφήνει έκπληκτους, κατά γενική ομολογία, τούτο δεν συμβαίνει.
Το έχουμε αφομοιώσει. Το έχουμε συνηθίσει ως γνώση στη βάση πολιτισμικών και ιδεολογικών αναφορών και σταθερών. Το θεωρούμε ένα ιστορικό δεδομένο ερμηνευμένο ως κάτι το επουσιώδες, ως κάτι το μη καθοριστικό λόγω της χρονικής και χωρικής απόστασης που υπάρχει. Στεκόμαστε αδιάφορα προσκείμενοι διότι δεν μας αφορά άμεσα στην καθημερινότητα μας. Ανεξαρτήτως όμως όλων των παραπάνω, – κι ας χωράει πολύ συζήτηση αυτή η ψυχική αδυναμία του ανθρώπου να αποδέχεται την αλήθεια -, η Ιστορία έχει άλλη άποψη επί του θέματος καθώς το νήμα της συνέχειας της, αρνείται να φθαρεί. Μοιάζει μάλιστα να εκδικείται την συλλογική μας άγνοια. Εφόσον μιλάμε για το 1492 και βλέπουμε θαλασσοπόρους και περιπέτειες, «εξαγωγή» του πολιτισμού, εξάπλωση της παγκόσμιας γνώσης, πρόοδο και λοιπές ευεργεσίες και ηρωικές περγαμηνές ενώ πίσω από όλα λειτούργησε η πρώτη, η μεγαλύτερη, η πιο φρικώδη και αιματηρή γενοκτονία της ανθρωπότητας, η πιο ντροπιαστική καταστροφή του παγκόσμιου πολιτισμού, η πιο δυναμική εγκαθίδρυση της δυτικής ιδεολογίας ως παγκόσμιας και πλήρως αδιάσειστης – και με κερασάκι στην σάπια τούρτα, μια κτηνώδη ηθική αναφορά που μας κατατρέχει -, καθώς και η, τεράστιας έκτασης, πρωταρχική συσσώρευση του υλικού πλούτου του σημερινού συστήματος, του γνωστού μας καπιταλισμού, τότε η άγνοια και η αφέλεια δεν δικαιολογείται. Ταυτόχρονα, όχι απλά δεν δικαιολογείται αλλά είναι απαράδεκτη η όποια παράλειψη, η όποια απόκρυψη της πραγματικότητας. Η υποκειμενική κρίση και αντίληψη αλλά κυρίως η επιλεκτική ιστοριογραφική προσέγγιση και στρέβλωση έρχεται σε σύγκρουση – και κάποια στιγμή αποκαλύπτεται – με την κατοχυρωμένη, με την αντικειμενική αλήθεια. Αυτή που λέει ότι το 1650 – όπως μας ενημερώνει (και) ο Αμερικάνος ιστορικός Howard Zinn – «όλοι οι Ινδιάνοι Αράουακ που είχαν αρχικά βρεθεί στο νησί (σ.σ. αρχικός πληθυσμός: 250.000 – 3.000.000), αλλά και οι απόγονοι τους, είχαν αφανισθεί».
Η ανθρώπινη λήθη, είτε ατομικά είτε συλλογικά, είναι σαφώς κάτι το δικαιολογημένο. Είναι ένα αναπόφευκτο παράγωγο του χρόνου. Εύκολα ξεχνάμε και εύκολα συγχωρούμε. Μα η καλλιέργεια και η γνώση μπορεί να ντοπάρει την μνήμη μας ή καλύτερα να χτίσει έναν ανεπηρέαστο κώδικα αντίληψης και αρχών. Έτσι το αθώο χάζεμα της Wikipedia, θα αποτελούσε έναυσμα για ένα οργισμένο σκάλισμα της Ιστορίας. Έστω και δίχως ανάγκη σπουδαίας εμβάθυνσης αλλά παίρνοντας τη πασίγνωστη φράση πως «η μόρφωση δεν είναι ζήτημα γνώσης μα είναι ζήτημα ζωής» για λίγο στα σοβαρά, το 1492 θα αποκτούσε μια άλλη, μια πραγματική και αποκαλυπτική σημασία.
Γκραβούρα εποχής που περιγράφει την ισπανική γενναιοδωρία προς τους Αραουάκους
Ένας ιεραπόστολος μεταδίδει και κάνει τομή στην ιστορία
Ο Βαρθολομαίος Ντε Λας Κάζας, ιεραπόστολος και ιεροκήρυκας, αντί να κηρύξει τον χριστιανισμό όπως λογικά του διατάχθηκε, ήταν ο πρώτος που «κήρυξε», όπως όφειλε, στην ανθρωπότητα για την «νοοτροπία» των αποικιοκρατών στον «Νέο Κόσμο». Προσφέροντας τα μέγιστα στην παγκόσμια Ιστορία και την συλλογική μας συνείδηση – μέσω του θάρρους του, του καθαρού του βλέμματος και του αξιακού του κώδικα – ο πρώτος υπερασπιστής των ιθαγενών «ινδιάνων», στην αναφορά του που έστειλε το 1552 στο βασιλιά της Ισπανίας, έγραψε τα ακόλουθα: «Και ακριβώς σ’ αυτά τα πρόβατα (σ.σ. ως χριστιανός ιεραπόστολος επιμένει στο ύφος του σε μια θρησκευτική ορολογία), που είναι προικισμένα από τον πλάστη τους με τόσα προσόντα, μόλις τα γνώρισαν οι Ισπανοί, σαν λύκοι όρμησαν, τίγρεις, άγρια λιοντάρια πεινασμένα. Είναι πια σαράντα χρόνια και τώρα ακόμα, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να τους σκοτώνουν, να τους ταλαιπωρούν, να τους καταθλίβουν, να τους βασανίζουν και να τους αφανίζουν με σκληρότητες πρωτοφανείς, καινούργιες, ποικίλες, πρωτοθώρητες που κανείς δεν τις έχει δει, ούτε διαβάσει, ούτε ακούσει. Θα αφηγηθώ μερικές. Έτσι, από τα τρία εκατομμύρια ιθαγενείς που είχαμε δει στο νησί Ισπανιόλα (Αϊτή), σήμερα, δεν έχουν μείνει ούτε διακόσιοι.» Και συνεχίζει. «Όπως το είπαμε, το νησί Εσπανιόλ είναι το πρώτο όπου ήρθαν οι χριστιανοί και όπου άρχισαν οι μεγάλες καταστροφές και οι μεγάλοι αφανισμοί των λαών. Είναι το πρώτο που κατάστρεψαν και ερήμωσαν. […] Έμπαιναν στα χωριά και δεν άφηναν ούτε παιδιά, ούτε γέρους, ούτε γυναίκες σ’ ενδιαφέρουσα κατάσταση ή ετοιμόγεννες που δεν ξεκοίλιαζαν και κατακομμάτιαζαν, σαν να είχαν να κάνουν με πρόβατα που είχαν καταφύγει στις μάντρες τους. Στοιχημάτιζαν ποιος θ’ άνοιγε έναν άντρα μ’ ένα και μόνο χτύπημα του μαχαιριού ή ποιος θα του έκοβε το κεφάλι μ’ ένα χτύπημα της λόγχης ή θα του έβγαζε τα σπλάχνα. Αρπούσαν τα νήπια από τις μανάδες τους που τα θήλαζαν, τα έπιαναν από τα πόδια και χτυπούσαν το κεφάλι τους στα βράχια. Άλλοι τα σφεντόνιζαν στα ποτάμια, με γέλια και χωρατά, και όταν τα παιδιά έπεφταν στο νερό, έλεγαν: «Τρέμεις, κατεργαράκο». Σούβλιζαν σ’ ένα σπαθί παιδιά και μανάδες, αλλά και όποιον άλλον έβρισκαν μπροστά του. […] Και επειδή σπάνια Ινδιάνοι είχαν σκοτώσει μερικούς χριστιανούς, μα είχαν όλο το δίκιο και μαζί τους η θεία δικαιοσύνη, οι χριστιανοί αποφάσισαν μεταξύ τους, για έναν χριστιανό που θα σκότωναν οι Ινδιάνοι, θα σκοτώνονταν εκατό Ινδιάνοι». Φασισμός; Ναζισμός; Ιμπεριαλισμός; Κάτι τις. Μια εξερεύνηση, τόπων, λάφυρων, πόρων και βασανισμών. Μια εκπολιτιστική αποστολή. Το δώρο της αποικιοκρατίας στην ανθρωπότητα. Η κληρονομιά μας. «Τα μάτια μου έχουν δει πράξεις τόσο ξένες προς την ανθρώπινη φύση που ακόμα και τώρα, καθώς γράφω, τρέμω…» θα ολοκληρώσει.
Τα υλικά αγαθά ως Θείο δώρο
Τα παραπάνω νοσηρώς εκτονωτικά «παιχνιδίσματα» των Ισπανών είχαν σαφώς ένα σημαντικότερο οικονομικό – ιστορικό στόχο. Σε ένα διαδεδομένο για την εποχή τελεσίγραφο που έδιναν οι κατακτητές πριν από κάθε στρατιωτική είσοδο στις πόλεις και τα χωριά των ιθαγενών διαβάζουμε πως «αν αρνηθείτε, ή χρονοτριβήσετε από πονηριά, σας βεβαιώ ότι, με την βοήθεια του Θεού, θα σας συντρίψουμε με όλες μας τις δυνάμεις, θα σας κάνουμε έναν αμείλικτο πόλεμο, θα σας ζέψουμε στο ζυγό και θα σας υποτάξουμε στην υπακοή της εκκλησίας και στο μεγαλείο της, θα αρπάξουμε και εσάς και τις γυναίκες σας και τα παιδιά σας και θα σας σύρουμε πουλώντας σας και διαθέτοντας σας όπως θα διατάξει ο Μεγαλοδύναμος, θα σας πάρουμε τα αγαθά σας και θα σας κάνουμε όσο μεγαλύτερο κακό μπορέσουμε».
Ο Θεός λοιπόν και κτηματομεσίτης και δουλέμπορος και φυσικά επιχειρηματίας στο κατόπι αγαθών. Αγαθά, για τα οποία οι αποικιοκράτες σβήσανε από την Ιστορία, εκατομμύρια ιθαγενείς σε όλη την ήπειρο και ανακόψανε την ειρηνική, την ομαλή, την ανεμπόδιστη πορεία της κοινωνικής ιστορίας, μεταποιώντας την σε κάτι νέο. Στην εξαναγκασμένη «δυτικοποίηση» της ανθρωπότητας και την παγκόσμια επιβολή του πρώιμου καπιταλισμού. «Πίσω από την εισβολή των Άγγλων», γράφει ο Howard Zinn, «πίσω από το μακελειό των Ινδιάνων, πίσω από την εξαπάτηση και την κτηνωδία τους, βρισκόταν εκείνη η περίεργη, πανίσχυρη μανία που γεννιέται στους πολιτισμούς οι οποίοι βασίζονται στην ατομική ιδιοκτησία. Η ανάγκη για χώρο, για γη ήταν μια πραγματική, ανθρώπινη ανάγκη. Όμως, σε συνθήκες ένδειας, σε μια βάρβαρη ιστορική περίοδο που κυριαρχούσε ο ανταγωνισμός, αυτή η ανθρώπινη ανάγκη μεταμορφώθηκε σε δολοφονία ολόκληρων λαών.»
Χριστόφορος Κολόμβος ή άλλος ένας προφήτης του Θεού, της σκλαβιάς και του χρήματος – που σε πολλές χώρες της Αμερικής γιορτάζεται ως εθνική εορτή η μέρα που πάτησε το πόδι του και ρήμαξε την ήπειρο -.
«Όταν ανακάλυψα τις Ινδίες, είπα πως ήταν το μεγαλύτερο και το πιο πλούσιο βασίλειο που υπήρχε στον κόσμο. Μίλησα κιόλας για χρυσάφι, για μαργαριτάρια, για πολύτιμες πέτρες και μπαχαρικά», γράφει ο Χριστόφορος Κολόμβος σε γράμμα του προς τον Ισπανό βασιλιά το 1503. Παράλληλα, στον Φλωρεντινό Κώδικα του 16ου αιώνα με τίτλο «Η γενική Ιστορία των πραγμάτων στην Νέα Ισπανία» υπάρχει συνημμένο ένα κείμενο στην αζτέκικη διάλεκτο «ναχούα» που ενημερώνει αρκετά περιγραφικά πως νιώθανε οι Ισπανοί, μπρος στα… αγαθά. «Μένουν εκστατικοί. Όπως θα έκαναν οι πίθηκοι, παίρνουν το χρυσάφι και κάθονται με κινήσεις που μαρτυρούν την αγαλλίαση τους. Θα έλεγε κανείς πως η ψυχή τους ξανάνιωσε και φωτίστηκε. Είναι φανερό ότι αυτό ακριβώς λαχταρούν άπληστα. Ολόκληρο το κορμί τους ευφραίνεται σε τούτη την ιδέα και δείχνουν μια αδηφάγα όρεξη. Λαχταρούν το χρυσάφι σαν λιμασμένοι χοίροι».
Οι φλέβες χρυσού και οι αέναα ανοιχτές φλέβες της ανθρωπότητας
«Η ανακάλυψη των στρωμάτων χρυσού και αργύρου στην Αμερική, η σταυροφορία εξόντωσης, υποδούλωσης και ενταφιασμού μέσα στα ορυχεία του ντόπιου πληθυσμού, η απαρχή της κατάκτησης και η λεηλασία των ανατολικών Ινδιών, η μεταμόρφωση της αφρικάνικης ηπείρου σε πεδίο κυνηγιού μαύρων σκλάβων, είναι κι αυτά γεγονότα που αναγγέλλουν την καπιταλιστική παραγωγή» ενημερώνει ο Karl Marx στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου» του, ενώ από τον πιο σύγχρονο μας δημοσιογράφο, τον Ουρουγουανό Eduardo Galeano στις «Ανοιχτές φλέβες της λατινικής Αμερικής», διαβάζουμε πως «η αποικιακή λατινοαμερικάνικη οικονομία διέθετε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση εργατικής δύναμης που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, για να καταστήσει δυνατή τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου που μπόρεσε ποτέ να διαθέσει ένας πολιτισμός στην παγκόσμια ιστορία».
Όλος αυτός ο πλούτος που συσσωρευόταν αδιάλειπτα σχεδόν, από το 1492 ως την βιομηχανική επανάσταση και την καπιταλιστική εδραίωση, προτείνει, εκτός των άλλων, και αρκετά άλλα συμπεράσματα στις μέρες μας. Ο Galeano κάνει μια νύξη: «Ούτε η Ισπανία, ούτε η Πορτογαλία άγγιξαν τα κέρδη από την αδυσώπητη εξάπλωση της καπιταλιστικής εμπορευματοποίησης, μολονότι οι αποικίες τους (σ.σ. η νότια Αμερική), υπήρξαν οι βασικοί προμηθευτές του χρυσού και του ασημιού που τροφοδότησαν την εξάπλωση. Αν τα πολύτιμα μέταλλα της Αμερικής επέφεραν την έκρηξη ενός θαμπωτικού, μα απατηλού πλούτου μιας ισπανικής τάξης ευγενών που ζούσε καθυστερημένα τον Μεσαίωνα της, αντίθετα με το ρεύμα της Ιστορίας, σφράγισαν και την καταστροφή της Ισπανίας για τους επερχόμενους αιώνες. Οι άλλες χώρες της Ευρώπης (σ.σ. όπως κυρίως η Αγγλία) ήταν αυτές που μπόρεσαν να γεννήσουν το σύγχρονο καπιταλισμό επωφελούμενες κατά μεγάλο μέρος από την στέρηση των αυτόχθονων λαών της Αμερικής».
Και κατά αυτόν τον αφηγηματικό τρόπο, επιστρέφουμε σε μια αρχή, σε εκείνη την 5η του Δεκέμβρη του 1492 και στους αφανισμένους ιθαγενείς. Στην αποικιοκρατία και τα τέλη του μεσαίωνα και τον διαφωτισμό. Στις ιδρύσεις κρατών, στις ακμές τους και στις παρακμές των άλλων. Καταλήγουμε στον σημερινό καπιταλισμό. Επανερχόμαστε στο σήμερα δίχως δικαίωμα δικαιολογίας. Δεν έχουμε άλλοθι να αναρωτιόμαστε την αιτία που ακόμα καλά κρατεί η παγκόσμια εκμετάλλευση των λαών από τις πλούσιες χώρες, η επονομασία «τρίτος κόσμος», η ατιμωτική φτώχεια που καθορίζει την καθημερινότητα γενιών επί γενιών στην νότια Αμερική, την Αφρική και την Ασία. Που καλά κρατεί παρομοίως, η οικονομική ανισότητα των ευρωπαϊκών «νότιων χωρών» σε σχέση με τις «βόρειες». Να μην αναρωτιόμαστε τους λόγους που ακόμη μας καταδιώκουν τα μνημόνια και οι νόμοι, η κοινωνική αδικία και ο κοινωνικός φόβος, η ανεργία και η ανέχεια, η φτώχεια και όλες τούτες οι παράγωγες συνέπειες. Συνέπειες που αποτελούν στο σήμερα, ό,τι αποτελούσαν στο χθες η καταλήστευση και η εξαφάνιση των αυτοχθόνων πολιτισμών. Να μην αναρωτιόμαστε και να μην εκπλησσόμαστε μπρος στα μαζικά εγκλήματα, που ονομάστηκαν πολύ αργότερα «κατά της ανθρωπότητας». Αποτελούν, εξάλλου, τα παντοτινά προαπαιτούμενα της οικονομικής καπιταλιστικής ανάπτυξης και η πραγμάτωση της ηθικής του. Το νήμα ξεκινά από πολύ μακριά και φτάνει πολύ μακριά, στάζοντας μονίμως χρήμα και αίμα.
600 χρόνια περάσανε λοιπόν…
και ο Χριστόφορος Κολόμβος, μοιάζει να είχε προδιαγράψει, εν έτη 1492, την πλήρη και ακριβή περιγραφή του 21ου αιώνα.
Η «Ανακάλυψη της Αμερικής», όπως ονομάζεται κάποιο κεφάλαιο στο μάθημα ιστορίας στα σχολεία και που εμφανίζεται με ένα αθώο – για μικρά παιδιά – εκπαιδευτικού τύπου μανδύα, αποτελεί στην ουσία, μια ιστορικού μεγέθους υποκρισία και χυδαία διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Είναι πράξη αναίδειας και ατιμίας προς την ανθρωπότητα, το παρελθόν της και αλλοίωση του μέλλοντός της. Η Αμερική, δεν ανακαλύφθηκε. Υπήρχε από πάντα εκεί. Οι πόλεις των ιθαγενών, ήταν κατά πολύ μεγαλύτερες πληθυσμιακά από όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ήταν παράλληλα, πολύ πλούσιες σε αγαθά και δίχως να λείπουν από κανέναν. Είχαν κώδικες που δεν γνωρίζαν από ιδιοκτησίες, εξουσίες, θεσμούς και ληστείες και από αυτή την στάση απέρρεε η καθημερινή ηθική τους νοοτροπία. Όμως, μέσα σε λίγα χρόνια ερημώθηκαν και από την γη και από την μνήμη. Εκτός του ότι η ανθρωπότητα έχασε μια για πάντα μια ιστορική και ιστοριογραφική αναφορά, έχασε ταυτόχρονα και μια επιρροή, μια ιδεολογική και ηθική έμπνευση μιας άλλης στάσης μπρος τα πράγματα που όπως έγραψε ένας αμερικάνος το 1930 «αν μπορούσαμε να την ενστερνιστούμε, θα υπήρχε μια αιωνίως ανεξάντλητη γη και παντοτινή ειρήνη». Με την «επέκταση του πολιτισμού», όμως, αδυνατίσαμε, μικρύναμε σαν πολιτισμός. Τα χρόνια εκείνα και όσα ακολούθησαν επιβεβαίωσαν, τέλος, τα όρια που μπορεί να φτάσει η αποικιοκρατική θηριωδία με στόχο την εργατική και την πλουτοπαραγωγική εκμετάλλευση των εθνών και των λαών. Είναι τα χρόνια που εγκαθιδρύσανε ή «αναγγείλανε» όπως λέει ο Μαρξ, τον καπιταλισμό.
Ένα ερώτημα επανέρχεται: Η μόρφωση αποτελεί, τελικώς, ζήτημα γνώσης ή ζήτημα ζωής; Η απάντηση θα έπρεπε να είναι προφανής. Πως η εκπαίδευση, αν και μας ωθεί να μετατρεπόμαστε σε κινητές βιβλιοθήκες της αφέλειας, θα έπρεπε να μας εξυψώνει σε κινητήριες δυνάμεις της ιστορίας.
Βιβλιογραφία:
Βαρθολομαίος Ντε Λας Κάζας, «Σύντομη ανασκόπηση της καταστροφής των Ινδιών», εκδόσεις Στοχαστής 2003
Howard Zinn, «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών», εκδόσεις Αιώρα, 2009
Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Οι ανοιχτές φλέβες της λατινικής Αμερικής», εκδόσεις Κουκίδα, 2008
*Η κεντρική εικόνα του άρθρου είναι τοιχογραφία του μεξικανού ζωγράφου Diego Rivera στο Palacio Nacional της Πόλης του Μεξικού. ΠΗΓΗ: http://www.toperiodiko.gr/1492_colombus_b/#.WSL4zvnyj3g
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
skaleadis