Ελλάδα και Ε.Ε. αναζητούν τη λύση της προσφυγικής εξίσωσης

Γράφει ο

Ιωσήφ Παρούτογλου

Η έκρυθμη κατάσταση στη Συρία και γενικότερα η αδυναμία αποκλιμάκωσης της εμπόλεμης κατάστασης και δυναμικής αποκαθήλωσης – αποδυνάμωσης του ΙΚ επέφερε αλυσιδωτές αλλαγές στον ευρωπαϊκό χώρο ασφάλειας. Η επίλυση του συριακού ζητήματος θεωρείται κομβικής σημασίας για το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι λόγω των γεωστρατηγικών και πολιτικοοικονομικών συμφερόντων που διακυβεύονται στο συγκεκριμένο γεωγραφικό περιβάλλον.
Περαιτέρω, η εμφανής ή αφανής ανάμειξη μεγάλου αριθμού διεθνών δρώντων στη διεθνοπολιτική σκακιέρα, με αντικρουόμενα συμφέροντα και άδηλες επιδιώξεις επιβεβαιώνουν την άναρχη και ανταγωνιστική δομή του διεθνούς συστήματος και καθιστούν την εξίσωση του προσφυγικού ζητήματος ως ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα με ποικίλους άγνωστους παραμέτρους.

Η άμεση επίπτωση της συριακής σύγκρουσης σε σχέση με τις προσφυγικές ροές, δοκιμάζει την συνοχή και τα αντανακλαστικά της Ε.Ε.. τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό, δηλαδή στο εσωτερικό των κρατών μελών και δημιουργεί κατ’ αυτό τον τρόπο έντονο προβληματισμό και βαθύ στοχασμό για την περαιτέρω πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ιστορίας της, καθόσον καλείται να διαχειριστεί την πρωτοφανή μεταναστευτική και προσφυγική πλημμυρίδα, η οποία αυξάνει τα διλήμματα ασφάλειας στην Ευρώπη και εντείνει την περιθωριοποίηση των αλλοδαπών και πολλαπλασιάζει τα φαινόμενα ρατσιστικών κρουσμάτων. Η αποκλιμάκωση της κρίσης καρποφορεί μέσω
Της συνδιαχείρισης του προβλήματος,
Της υιοθέτησης κοινών μεταναστευτικών πολιτικών,
Της υλοποίησης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής ασφάλειας και
Της αποφυγή αποσυσπείρωσης των κρατών με σαφή αποκλεισμό μονομερών ενεργειών από κάθε κ-μ ξεχωριστά.

Απαιτείται μία ολιστική ευρωπαϊκή προσέγγιση με πολυδιάστατες προσπάθειες, ώστε να αντιμετωπιστεί η εισροή προσφύγων και οικονομικών ή παράτυπων μεταναστών. Είναι προφανές ότι ανθρωπότητα βιώνει στις μέρες μας τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά το τέλος των εχθροπραξιών του ολέθριου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης είναι ορατές σε διεθνές επίπεδο, γεγονός που σηματοδοτεί ότι η παρούσα κρίση δεν αποτελεί μόνο ευρωπαϊκό ζήτημα αλλά συνιστά φαινόμενο παγκόσμιας εμβέλειας. Ωστόσο η προσφυγική κρίση έχει υποδυθεί τον «μανδύα» της ευρωπαϊκής κρίσης, διότι αφενός υφίσταται στα σύνορα της Ένωσης, όπου συνωστίζονται χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές, αφετέρου ο χώρος της Ευρωπαϊκής ηπείρου αποτελεί εδώ και πολλές δεκαετίες προορισμό ισχυρών μεταναστευτικών ρευμάτων λόγω της γειτνίασης των χωρών της Βαλκανικής με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Η συρρίκνωση του προβλήματος ξεπερνά τις εθνικές δυνατότητες, καθότι πρόκειται για μια τεράστια μετακίνηση πληθυσμού, που εισέρχεται στη γηραιά ήπειρο είτε ως πρόσφυγες, είτε ως παράτυποι μετανάστες και μετακινούνται εντός των ευρωπαϊκών γεωγραφικών συντεταγμένων, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα οργανωμένης διαμονής, στέγασης, διατροφής και περίθαλψης. Κατά συνέπεια, η παρούσα διαμορφωθείσα κατάσταση είναι μοναδική, από την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και μετέπειτα και για την ουσιαστική επίλυση του φαινομένου επιβάλλεται ευρωπαϊκή και διεθνή συνεργασία, με συγκλίνουσες απόψεις και αποφυγή εμφιλοχώρησης εθνικών σκοπιμοτήτων στο σχεδιασμό κοινών μεταναστευτικών πολιτικών.

Η Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή εμφάνισης του φαινομένου, ανέδειξε αντανακλαστικά διαχείρισης κρίσιμων περιστατικών, ξεπερνώντας τις προσδοκίες των ευρωπαϊκών εταίρων. Είναι σημαντικό ότι κατόρθωσε να αναχαιτίσει χάρη στην επιχειρησιακή ετοιμότητα των διωκτικών αρχών τα κύματα προσφύγων και εν συνεχεία να διαχειριστεί το συσσωρευμένο όγκο αλλοδαπών ατόμων, που παρέμειναν εγκλωβισμένοι ένεκα της φραγής της βαλκανικής διόδου. Σε όλα τα στάδια διαχείρισης του προβλήματος οι ενέργειες που πραγματοποιηθήκαν δεν έθιξαν τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των αλλοδαπών, αλλά απεναντίας διακατέχονταν από πλήρη σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τις ατομικές ελευθερίες. Οι συναρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες του ελληνικού κράτους εξασφάλισαν την παροχή ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης στους πρόσφυγες και την τήρηση της νομιμότητας με εξίσου ανθρώπινες συνθήκες στους παράτυπους μετανάστες. Ο ελληνικός λαός και οι αρμόδιοι φορείς της ελληνικής πολιτείας έχουν δείξει παγκόσμιας κλίμακα αλληλεγγύη και έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης του τεράστιου αυτού προβλήματος των προσφύγων, το οποίο αποτελεί τεράστια πρόκληση για τη χώρα.

Η χώρα μας, όντας στη δίνη μιας ανεπανάληπτης οικονομικής κρίσης αναζητά δομικές και μεταρρυθμιστικές αλλαγές για την επιβίωσή της και την απεμπλοκή της από την ασφυκτικό δημοσιονομικό προγραμματισμό. Αποτελεί μικρή κρατική οντότητα με υπολογίσιμη αλλά προϊόντος του χρόνου διαρκώς απομειούμενη ισχύ. Στο διεθνές περιβάλλον αναζητά δομές συνεργασίες και κοινής σύμπλευσης στη μάχη για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών κυμάτων και του οργανωμένου εγκλήματος. Σύμμαχός της συνιστά η προηγούμενη εμπειρία της καθότι όντας χώρα υποδοχής μεταναστών διαθέτει την εμπειρογνωμοσύνη για να ανταπεξέλθει ικανοποιητικώς στο δυσεπίλυτο και πολυσύνθετο φαινόμενο. Πάραυτα, τα οικονομικά αδιέξοδα που ταλανίζουν την χώρα θέτουν σημαντικούς φραγμούς στη διαχείριση ουσιωδών ζητημάτων που άπτονται άμεσα της εθνικής ασφάλειας στην περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η οικονομική δυσπραγία των τελευταίων ετών μείωσε τη διαπραγματευτική της ισχύ σε επίπεδο Ε.Ε., έπληξε βάναυσα το κύρος της και την καθίστα καθημερινώς στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος ως παράδειγμα προς αποφυγή για τη διαχείριση εθνικών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών.

Εν προκειμένω, με γνώμονα τη θέση της στο διεθνές γίγνεσθαι και την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων της η Ελλάδα υλοποίησε πολιτικές διαχείρισης της παράνομης διακίνησης σύμφωνα με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου και υπό το πρίσμα της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών όπως ρητά επιτάσσει η Ε.Σ.Δ.Α.(Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών). Πάγια εθνική στρατηγική συνιστά η ανοικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας και διαύλων επικοινωνίας με τις γειτονικές χώρες και την καλλιέργεια ενός κλίματος άμεσης υλοποίησης των ευρωπαϊκών επιταγών. Η εγκαθίδρυση δομών συνεργασίας με τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και η ενδυνάμωση της συμμετοχής ευρωπαϊκών αστυνομικών δυνάμεων στην ενδοχώρα ήταν πρωταρχικής σημασίας, καθόσον το φαινόμενο της διακίνησης ατόμων απαιτούσε περιφερειακή συμμετοχή στην ανάληψη πρωτοβουλιών, αρμοδιοτήτων και ευθυνών.

Καταληκτικά, η ελληνική στρατηγική πρέπει να σκιαγραφηθεί με γνώμονα την εθνική κυριαρχία και την αποφυγή οποιαδήποτε διαφοροποίησης από τις επιταγές της Ε.Ε., διότι η ενεργός συμμετοχής της χώρας μας στους θεσμούς της Ε.Ε. διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο και σηματοδοτεί αφενός την αποτροπή εξωτερικών απειλών, κινδύνων και προβλημάτων, αφετέρου την ανάπτυξη πρωταγωνιστικής δράσης στο ευρύτερο ευρωπαϊκό, βαλκανικό, μεσογειακό και διεθνές περιβάλλον. Η επίλυση της προσφυγικής εξίσωσης θα επιτευχθεί κατόπιν μιας αμοιβαίας συνεργασίας και οικοδόμησης ενός δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών, υλικοτεχνικών μέσων, ανθρώπινων πόρων και εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ Ελλάδας και Ε.Ε. είτε σε στρατηγικό – πολιτικό – διπλωματικό είτε σε επιχειρησιακό επίπεδο.

1.Για μία ενδελεχή ανάλυση του όρου βλ. Βοσκόπουλος Γ., Ευρωπαϊκή Ένωση: Θεσμοί, πολιτικές, προκλήσεις, προβληματισμοί, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Επίκεντρο, 2009, σελ. 271-273

2.Βλ. Δηλώσεις Ευρωπαϊκού Επίτροπου για Θέματα Μετανάστευσης Αβραμόπουλου Δ. που επικρίνει την εθνική στρατηγική της Αυστρίας “What is happening at the border between Italy and Austria is not the right solution. It is true that Austria is under huge pressure… It is true they are overwhelmed. But, on the other hand, there are some principles and laws that all countries must respect and apply… The Austrians are obliged to accept asylum applications without putting a cap.” Διαθέσιμο στο διαδικτυακό ιστό https://www.gatestoneinstitute.org/7916/europe-migration-crisis, [τελευταία πρόσβαση 09 Αυγούστου 2016]

3. Βλ. Κουσκουβέλης Ηλ., Προσφυγική κρίση: Είναι αυτή η Ευρώπη που θέλουμε;, 23 Σεπτεμβρίου 2015, Διαθέσιμο στο http://www.elogiki.gr/prosfigiki-krisi-ine-afti-evropi-pou-theloume/, [τελευταία πρόσβαση 09 Σεπτεμβρίου 2016]

4. Βλ. Βοσκόπουλος Γεώργιος, Ενωμένη Ευρώπη: Επιτεύγματα, προβληματισμός και αβεβαιότητα, 15 Μαΐου 2016, διαθέσιμο στο http://www.presspublica.gr/enomeni-evropi-epiteygmata-provlimatismosavevaiotita/, [τελευταία πρόσβαση 09 Δεκεμβρίου 2016]

5. Οι αρχές της π.Μ.Γ.Δ. παρακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις αποφάσισαν και εφάρμοσαν αστραπιαία την κατασκευή «φράχτη» κατά μήκος των ελληνοσκοπιανικών συνόρων. Ειδικότερα, τοποθέτησαν διπλό φράχτη περίπου 10-12 χιλιομέτρων στην περιοχή Ειδομένης-Ευζώνων και επιθυμούν την ολική φραγή των συνόρων τους με την Ελλάδα, το συνολικό μήκος των συνόρων τους κυμαίνεται περίπου στα 200 χιλιόμετρα. Με αυτό τον τρόπο επιχειρεί η ΠΓΔΜ να αναχαιτίσει τα προσφυγικά κύματα ακολουθώντας το παράδειγμα της Πολωνίας. Μάλιστα το άτυπο σημείο διέλευσης μεταξύ Ειδομένης – Γευγελής έχει αναγνωριστεί από τις χώρες του «βαλκανικού διαδρόμου» αλλά και από την Αυστρία ως το μοναδικό σημείο εισόδου και «νομιμοποίησης» των προσφύγων, οι οποίοι θα συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Για αυτό το λόγο αποφάσισαν να σφραγίσουν τα σύνορα τους, με άμεσο επακόλουθο τον εγκλωβισμό των προσφύγων στη Χώρα μας, οι οποίοι ασφυκτιούν καθημερινώς,

6. Η διαχείριση του άνευ προηγούμενου μεταναστευτικού – προσφυγικού προβλήματος έχει χαρακτηρισθεί ως μείζον ελληνικό ζήτημα και ως εκ τούτο απαιτείται στενή και αγαστή συνεργασία όλων των κρατικών φορέων. Προς το σκοπό αυτό υπάρχει καθημερινή επικοινωνία, κοινή σύμπραξη και ανταλλαγή πληροφοριών από όλες τις κρατικές δομές και συγκεκριμένα Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με προεξέχουσα την Ελληνική Αστυνομία, το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, την Υπηρεσία Ασύλου και Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, το Υπουργείο Άμυνας και κατά κύριο λόγο τον Ελληνικό Στρατό, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης κ.α..

7. Δηλώσεις από τη συνάντηση του Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών κ.Ban Ki-Moon στο Προεδρικό Μέγαρο με τον του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου στις 17 Ιουνίου 2016. http://www.presidency.gr/?p=11296, [τελ. Προσπ. 18-06-2016,10:15]

*Απόφοιτος Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας-Απόφοιτος του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Διακυβέρνηση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. militaire.gr