† Μνήμη τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου, τοῦ Μεγάλου, καί ῾Ελένης, τῶν ᾿Ισαποστόλων (21 Μαΐου)

῾Ο Μέγας Κωνσταντῖνος – Καταγωγὴ καὶ ἀνατροφή

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐγεννήθη εἰς τὴν Νύσσαν (ἢ Ναϊσσὸν) τῆς Γιουγκοσλαβίας τὸ 247 μ.Χ. καὶ ἦτο υἱός τοῦ Κωνσταντίνου τοῦ Χλωροῦ, ἑνὸς ἐκ τῶν τεσσάρων αὐτοκρατόρων, οἱ ὁποῖοι ἐκυβέρνων ἀπό κοινοῦ τὴν ρωμαϊκὴν αὐτοκρατορίαν, καὶ τῆς εὐσεβοῦς ῾Ελένης, ἑλληνίδος τὴν καταγωγήν. ῾

Ο πατέρας του δὲν ἦτο βέβαια χριστιανός, ἐφέρετο ὅμως μὲ ἐπιείκειαν προς τούς Χριστιανούς. ῎Ετσι ὁ Κωνσταντῖνος ἀνετράφη εἰς περιβάλλον εὐνοϊκὸν διὰ τὴν ἀπέναντι τοῦ Χριστιανισμοῦ στάσιν του.

Τὸ ὅραμα τοῦ σταυροῦ

Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ πατρός του, ὁ ὁποῖος ἐκυβέρνα τήν Δυτικὴν Εὐρώπην, ὁ στρατὸς ἀνεκήρυξε αὐτοκράτορα (306 μ.Χ.) τὸν Κωνσταντῖνον εἱς ἡλικίαν 25 ἐτῶν. Μεγάλη ἀναρχία ἐπεκράτει τότε εἰς τὴν αὐτοκρατορίαν.



῾Ο Κωνσταντῖνος ἀπεφάσισε νὰ θέσῃ τέρμα εἰς τὴν ἀναρχίαν αὐτήν καὶ νὰ ἐπιβάλῃ τὴν ἐξουσίαν εἰς ὁλόκληρον τὴν Δύσιν. ῎Εγινε σύντομα κύριος τῆς Γαλατίας.

᾽Εβάδισε πρός τὴν ᾽Ιταλίαν. Ἐξω ἀπό τήν Ρώμην τὸν ἐπερίμενε ὁ Μαξιμιανός, (ἕνας ἀπὸ τοὺς τέσσαρας αὐτοκράτορας τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους μὲ ἕδραν τὴν Ρώμην) μὲ τετραπλασίας δυνάμεις.


῾0 Κωνσταντῖνος εὑρέθη εἰς δύσκολον θέσιν

Τὴν παραμονήν ὅμως τῆς μάχης εἶδεν εἰς τὸν οὐρανὸν κατὰ τὴ μεσημβρίαν ἕνα σταυρὸν φωτεινὸν μέ τὴν ἐπιγραφὴν: «᾽Εν τούτῳ νίκα».

῾0 Κωνσταντῖνος ἀμέσως διέταξε νὰ σημειωθῇ ἐπὶ ὅλων τῶν ἀσπίδων τῶν ἀγωνιστὼν τὸ μονόγραμμα Ι.Χ. (τῶν λέξεων ᾽Ιησοῦς Χριστός), τὸ ὁποῖον ἔπειτα ἀπὸ μερικὰ ἔτη ἐσχεδιάσθη εἰς τὴν χριστιανικήν σημαίαν, ἡ ὁποία ὡνομάσθη λάβαρον.

Καὶ τἡν 28 ᾽Οκτωβρίου τοῦ ἔτους 312 ἐδωσε τήν μάχην μὲ τὸν ἀντίπαλόν του, ἡ ὁποία ἔκρινε τὸ τέλος τοῦ ἀγῶνος, εἰς τήν Μουλβίαν γέφυραν, ὁλίγον ἔξω ἀπὸ τὴν Ρώμην. ᾽Ενίκησε τὸν Μαξέντιον καὶ ἐκυριάρχησεν εἰς ὁλόκληρον τήν Δύσιν.

Τὸ διάταγμα τῶν Μεδιολάνων

᾽Εκυριάρχησε δὲ χάρις εἰς τὴν προστασίαν τοῦ Χριστοῦ. Δι’ αὐτὸ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τὸ πρῶτον ποὺ ἔκαμε ἦτο νὰ δώσῃ εἰς τοὺς χριστιανοὺς τὴν ἐλευθερίαν.

᾽Αφοῦ λοιπόν συνηντήθη τὸ ἐπόμενον ἔτος (3Ι3 μ.Χ.) εἰς τὰ Μεδιόλανα μὲ τόν Λικίνιον, ποὺ ἦτο αὐτοκράτωρ, εἰς τὴν ᾽Ανατολήν, ἐξέδωκε μαζὶ μέ αὐτὸν τὸ περίφημον διάταγμα τῶν Μεδιολάνων, διὰ τοῦ ὁποίου ἐπετρέπετο εἰς τούς χριστιανοὺς νὰ ἐκτελοῦν ἐλευθέρως τὰ θρησκευτικά των καθήκοντα.

Ἕργα του Μεγάλου Κωνσταντίνου ὑπὲρ τοῦ Χριστιανισμοῦ

Ἔπειτα ἀπὸ μερικὰ χρόνια ὁ Λικίνιος ἦλθεν ἀντιμέτωπος πρὸς τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνον. Εἰς τὸν ἀγῶνα αὐτὸν ἐνικήθη ὁ Λικίνιος (324 μ.Χ.) καὶ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἔμεινε μόνος αὐτοκράτωρ εἰς ὁλόκληρον τὸ ρωμαϊκόν κράτος.

᾽Απὸ τότε ἔλαβεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἰδιαιτέραν φροντίδα διὰ τήν νέαν θρησκείαν. ᾽Επέτρεψεν εἰς τοὺς ναοὺς νὰ ἔχουν περιουσίαν καὶ νὰ δέχωνται κληρονομίας καὶ καθιέρωσε διὰ νόμον τὴν Κυριακήν ὡς ἀργίαν εἰς ὅλον τὸ Κράτος.

Διὰ νὰ ἐπιτύχῃ δὲ τὴν ταχυτέραν ἐξάπλωσιν τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἔκτισε νέαν πόλιν εἰς τὴν θέσιν τοῦ παλαιοῦ Βυζαντίου, ἡ ὁποία ὡνομάσθη ἐκ τοῦ ὁνόματός του Κωνσταντινούπολις, καὶ μετέφερεν ἐκεῖ τὴν πρωτεύουσαν τοῦ κράτους του.

Τήν νέαν του πρωτεύουσαν ἐστόλισε μὲ τὸν ναόν τῶν Ἁγίω ᾽Αποστόλων καὶ τῆς ἁγίας Εἰρήνης. Εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν ἐχτισε τὰ θεμέλια τοῦ ναοῦ τῆς ῾Αγίας Σοφίας, τὸν ὁποῖον ἐτελειοποίησεν ὁ υἱὸς του Κωνστάντιος.

᾽Επίσης ἔκτισε πολλοὺς καὶ ὡραίους ναοὺς εἰς τὴν ῾Ιερουσαλήμ, τὴν ᾽Αντιόχειαν, τὴν, Νικομήδειαν, τὴν ῾Ηλιούπολιν τῆς Φοινίκης καὶ εἰς τας ἑλληνικὰς πόλεις τῆς ᾽Ανατολῆς.

῾Ο Μέγας Κωνσταντῖνος γίνεται χριστιανός

᾽Εκ παραλλήλου κατενόει μὲ τήν πάροδον τοῦ χρόνου περισσότερον τὸ πνεῦμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἔγινε δέ ἐπισήμως χριστιανὸς λίγον πρὸ τοῦ Θανάτου του, ἀφοῦ ἐβαπτίσθη εἰς τὴν Νικομήδειαν ὑπὸ τοῦ ἐπισκόπου Εὐσεβίου.

᾽Απέθανε τὴν 2 Μαΐου τοῦ 337 μ.Χ. Ἡ ᾽Εκκλησία διὰ τὰς μεγάλας ὑπηρεσίας του πρὸς τὸν Χριστιανισμὸν τὸν κατέταξε μεταξὺ τῶν ἁγίων καὶ τὸν ὡνόμασεν ἰσαπόστολον.



(Αγία Ελένη – Ησυχαστήριο «Παναγία των Βρυούλων»)

῾Η Ἁγία Ἑλένη – Τά ἔργα της

Τὸ παράδειγμα διὰ τήν ἀνέγερσιν ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου χριστιανικῶν ναῶν μέσα εἰς τήν αὐτοκρατορίαν εἶχε δώσει πρώτη ἡ μητέρα του, ἡ ἁγία ῾Ελένη, εἰς τὴν ὁποίαν ὁ υἱός της ἀπὸ σεβασμὸν καὶ ἀγάπην ἔδωσε τόν τίτλον τῆς «βασιλίσσης».

Αὐτή, ὅταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἔμεινε μόνος αὐτοκράτωρ εἰς ὅλον τὸ ρωμαϊκὸν κράτος, ἐθεώρησεν ὠς ὑποχρέωσίν της νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν Παλαιστίνην, διὰ νὰ εὕρῃ τὸ τίμιον ξύλον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ἀπέθανεν ὁ Σωτήρ.

Κανένας ὅμως δέν ἠδύνατο νὰ δώσῃ πληροφορίας εἰς αὐτὴν (ἡ ὁποία ἔφθασεν ἐκεῖ τὸ 327 μ.Χ.) διὰ τὴν θέσιν ὅπου εὑρίσκετο ὁ τάφος τοῦ Σωτῆρος. ᾽Εχρειάσθησαν δέ πολλαί ἔρευναι καὶ μὲ ἐπιμονὴν διὰ νὰ εὑρεθῇ ὁ ἱερὸς χῶρος καὶ νὰ φανερωθῆ ὁ Τίμιος Σταυρός.

Σύμφωνα δὲ μέ σχετικὴν παράδοσιν εἰς τὸ μέρος, ὄπου ἐγίνοντο αἱ ἔρευναι διὰ τὴν ἀνεύρεσιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἠσθάνθη ἐξαφνα ἡ βασίλισσα μίαν ὑπέροχον εὐωδίαν.

Πλησιάζει καὶ βλέπει ἕνα πράσινον φυτόν, τὸ ὁποῖον εἶχε φυτρώσει εἰς τὸ μέσον τῆς κοπριᾶς. Ἀπὸ αὐτὸ δέ τὸ φυτόν, σὰν ἄλλον ἀπεσταλμένον ἀπὸ τὸν οὐρανόν, ὡδηγήθη εἰς τὴν ἀνεύρεσιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.

Δι’ αὐτὸ ἀπὸ τότε τὸ φυτὸν αὐτὸ ὡνομάσθη βασιλικός, ἐπειδὴ ἀνεκαλύφθη ἀπὸ τὴ βασίλισσαν, καὶ στολίζουν μὲ αὐτὸ τὸν Σταυρὸν κατὰ τὰς ἑορτὰς τῆς προσκυνήσεως τοῦ σταυροῦ καὶ κατὰ τοὺς ἁγὶασμούς.



(Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη οι Ισαπόστολοι – Ησυχαστήριο «Παναγία των Βρυούλων»)

Εἰς τὴν παράδοσιν αὐτὴν εἶναι ἀφιερωμένον καὶ τὸ ἑξῆς ποίημα τοῦ ποιητοῦ Γ. Βιζυηνοῦ:

Μὰ κεῖ ποὺ σκάπτουν σκυθρωπὰ ἕν ἄρωμα πετιέται
μοσχοβολᾶ γλυκά. Μέσ’ ἀπ’ τὸ χῶμα τὸ σκορπᾷ
μιὰ λουλουδιὰ ποὺ σεὶεται μὲ τ’ ἄνθη τὰ λευκά.
Ἔκτοτε μένει σεβαστὸ τὸ πράσινο βλαστάρι
μέ τ’ ἄνθος τὸ λευκό. Τούς ἀγιασμοὺς κάμνουν μ’ αὐτό,
τὸ παίρνουν γι’ ἅγια χάρι, τὸ λέν βασιλικό.

Εἰς τὸ μέρος ὅπου εὑρέθη ὁ Τίμιος Σταυρὸς ἐκτισεν ἡ Βασίλισσα κατόπιν τὸν ναὸν τῆς ἀναστάσεως, ὁ ὁποῖος διατηρεῖτω μέχρι σήμεραν καὶ εἶναι ἀπὸ τὰ ἰερώτερα προσκυνήματα τῶν χριστιανῶν εἰς τὴν Παλαιστίνην.

᾽Εκτὸς ἀπὸ τὸν ναὸν αὐτόν ἔκτισεν ἡ Βασίλισσα ναόν εἰς τὸ σπήλαιον τῆς Βηθλεέμ καὶ τρίτον εἰς τὸ ὅρος τῶν ᾽Ελαιῶν, διὰ νὰ δώσῃ τὴν πρέπουσαν τιμὴν εἰς τὰ τρία σπουδαῖα γεγονότα του βίου τοῦ Κυρίου: τὴν γέννησιν, τὴν ταφήν καὶ την ἀνάληψιν.

῾Η μνήμη της

῾Η ἁγὶα Ἑλένη ἀπέθανε τὸ 328 εἰς ἡλικίαν 8Ο ἐτῶν καὶ ἡ Εκκλησία κατέταξεν αὐτήν μεταξὺ τῶν ἁγίων. ῾Εορτάζεται δὲ ἡ μνὴμη της εἰς τὴν ᾽Εκκλησίαν μας μαζὶ μὲ τὴν μνὴμην τοῦ υἱοῦ της τὴν 21 Μαΐου καὶ τιμᾶται ἐπίσης καὶ ὡς ἱσαπόστολος.

Κατὰ τήν ἑορτὴν ψάλλεται τὁ ἑξῆς ἀπολυτίκιον, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται εἰς τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνον.

«Τοῦ σταυροῦ Σου τὸν τύπον, ἐν οὐρανῷ θεασάμενος, καὶ ὡς ὁ Παῦλος τὴν κλῆσιν, οὐκ ἐξ ἀνθρώπων δεξάμενος, ὁ ἐν βασιλεῦσὶν ἀπόστολός Σου, Κύριε, βασιλεύουσαν πόλιν τῇ χειρί σον παρέθετο· ἥν περίσωζε διὰ παντὸς ἐν εἰρήνῃ πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, μόνε φιλάνθρωπε».

Ἀντιγραφή γιὰ τὸ «σπιτὰκι τὴς Μέλιας»

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Κ. ΣΚΟΥΤΕΡΗ ΤΑΞΙΣ Ε´ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
1969

Εικόνες από:Αποστολική Διακονία / Ορθόδοξος Συναξαριστής