Ο βομβαρδισμός του Πειραιά

—του Παναγιώτη Πούτου—

H απελευθέρωση της Μασσαλίας. Κι ο πατέρας μου είχε παρασημοφορηθεί. Εύφημη μνεία. Αλλά πόσο μακριά ήταν όλα αυτά. Πενήντα χρόνια. Αρχαία ιστορία. Είχε απομείνει μονάχα η ανάμνηση των Αμερικανών στρατιωτών στην Κανεμπιέρ. Με τα κουτιά της Coca, τα πακέτα τα Lucky Strike. Και τα κορίτσια που ρίχνονταν στην αγκαλιά τους για ένα ζευγάρι νάιλον κάλτσες. Οι απελευθερωτές. Οι ήρωες. Πάει, ξεχάστηκαν κι οι βομβαρδισμοί τους τυφλά στην πόλη. Ξεχάστηκαν κι οι απεγνωσμένες έφοδοι των Αλγερινών τυφεκιοφόρων κατά της Νοτρ Νταμ ντε λα Γκαρντ για ν’ απωθήσουν τους Γερμανούς. Κρέας για τα κανόνια, που το διοικούσαν στην εντέλεια οι αξιωματικοί μας.


Ζαν Κλωντ Ιζό, Το τσούρμο, μετάφραση: Αλέξης Εμμανουήλ, εκδόσεις Πόλις, σελ. 61.

* * *

Ο Πειραιάς και η Μασσαλία, δύο λιμάνια που βομβαρδίστηκαν από τους Συμμάχους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σαν σήμερα, στις 11 Ιανουαρίου 1944, αμερικανικά και βρετανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν τον Πειραιά και 5.500 άμαχοι σκοτώθηκαν. Ο Τάκης Μπενάς στο βιβλίο Της Κατοχής γράφει (σελ. 55): «Στις έντεκα του Γενάρη του ’44 ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε άγρια, σκληρά, νύχτα και μέρα από τους Αγγλοαμερικάνους. […] Πάνω από δύο χιλιάδες άμαχοι νεκροί.»



11/1/1944, αεροφωτογραφία του Πειραιά κατά τη στιγμή του βομβαρδισμού από τους Συμμάχους

Ομολογώ πως δεν ήξερα για το βομβαρδισμό, ακόμα και όσοι μεγαλύτεροι τον είχαν ζήσει δεν μου είχαν αφηγηθεί ποτέ την ιστορία. Όμως η ανάμνηση αναδυόταν μέσα από διάφορα κείμενα. Στο βιβλίο της Σπεράντζας Βρανά με τίτλο Τολμώ, διαβάζω (σελ. 49): «Κάθε τόσο είχαμε βομβαρδισμούς αλλά ποτέ στην Αθήνα, οι πιο κοντινοί ήταν στον Πειραιά». Η πρώτη φορά όμως που έμαθα για τον βομβαρδισμό ήταν στο διαδίκτυο από Έλληνες ακροδεξιούς, σε κάποια σελίδα των αλήστου μνήμης Geocities. Χρησιμοποιούσαν τους βομβαρδισμούς εκείνους και τον λιμό της Αθήνας για να κατηγορήσουν τους Συμμάχους και να μετριάσουν το ναζιστικό έγκλημα.

Σιγά σιγά ανακάλυπτα όλο και περισσότερες πηγές. Στην Τριλογία τού φασισμού ο Κάρλο Λουκαρέλι αναφέρει παρόμοιους συμμαχικούς βομβαρδισμούς στην Ιταλία. Γράφει παρακάτω στο βιβλίο του ο Μπενάς (σελ. 82): «Οι Εγγλέζοι θα ‘ναι πάλι, έρχονται να ρίξουν μπόμπες. Το ‘πε και το ράδιο. Θα βομβαρδίζουν, λέει, συνέχεια τον Πειραιά».

Με την ανάπτυξη του ίντερνετ και χάρη στο google άρχισα να ψάχνω περισσότερες πληροφορίες, ήθελα να βρω μια εξήγηση για το θάνατο τόσων αμάχων από τους ίδιους τους Συμμάχους μας. Σε κάποιο σάιτ εντόπισα κατάλογο των συμμαχικών αεροπορικών επιδρομών:
TUESDAY, 11 JANUARY 1944 STRATEGIC OPERATIONS (Fifteenth Air Force): B-17's, with P-38 escort, bomb the harbor at Piraeus, Greece; they destroy 8 attacking fighters; 6 B-17's are lost in midair collisions in the heavy overcast. Transfers in Italy: HQ 82d Fighter Group and 95th, 96th and 97th Fighter Squadrons from Lecce to Vincenzo Airfield with P-38's. HQ 456th Bombardment Group (Heavy) and 744th, 745th, 746th and 747th Bombardment Squadrons (Heavy) to Cerignola from the US with B-24's; first mission is 10 Feb.


Σε κάποια άλλη σελίδα οι εγγονοί των αεροπόρων της συγκεκριμένης μοίρας συζητούσαν για τις επιχειρήσεις των παππούδων τους. Προσπαθούσαν να καταγράψουν τις προσωπικές ιστορίες των προγόνων τους, αλλά κανείς δεν αναφερόταν στα θύματα των βομβαρδισμών. Μάλλον δεν γνώριζαν τίποτα. Σκέφτηκα ότι ούτε τα πληρώματα των αεροπλάνων έμαθαν ποτέ τι είχε συμβεί. Θα πήγαν σπίτια τους χωρίς να γνωρίζουν ότι ισοπέδωσαν σπίτια, σκότωσαν γυναίκες, γέρους, παιδιά. Τέτοιες απώλειες δεν πρέπει να προκαλούσαν αίσθηση εκείνη την εποχή.


Σε όλη την Ευρώπη οι βομβαρδισμοί πήραν πολλές ζωές. Μόνο στη Γαλλία οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί είχαν περίπου 70 χιλιάδες θύματα. Απομονώνω τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, επειδή ο αγγλοαμερικανικός βομβαρδισμός τού Πειραιά έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πολιτικής προπαγάνδας κατά των ΗΠΑ, κατά των πολιτικών της Ελλάδας, κατά του… σιωνισμού. Στον συμμαχικό βομβαρδισμό δεν μπορώ να βρω κανένα επιχείρημα που να καταδικάζει τους Συμμάχους και να δικαιώνει τους Ναζί. Το μόνο που διαπιστώνω είναι ότι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί για τη μνήμη ενός νεκρού είναι να γίνει εργαλείο κάποιας ιδεολογίας.

Τι ερήμωση, θε μου, στην πολιτεία που χτυπούσε άλλοτε ο σφυγμός της Ελλάδας. Μοιάζει με ρημαγμένη κυψέλη που την άφησε κι έφυγε το μελίσσι. Μακάβρια σιωπή σκεπάζει τα πάντα. Τα μαγαζιά κλειστά, μισοερειπωμένα. Μες στο λιμάνι καμένα και βουλιαγμένα καράβια. Σε απίθανες θέσεις, τεράστια σίδερα, σφεντονισμένα απ’ τις εκρήξεις, στριμμένα και ξεφτισμένα απ’ τη φωτιά. Στα Λεμονάδικα, που αχούσε ολημέρα το σαντούρι κι ο μπαγλαμάς και θέριζε τα σωθικά το τηγάνι, τώρα πουλούσαν στίβες κρεμμύδια – το μόνο τρόφιμο που υπήρχε τη μέρα εκείνη. Κάπου κάπου ένα τραμ πηγαινοερχόταν στην προκυμαία σα νεκροφόρα αδειανή. Η συγκοινωνία με τις υπόλοιπες συνοικίες γενόταν με σούστες και κάρρα που τα έσερναν ψωφάλογα και γαϊδούρια.

Ασημάκης Πανσέληνος, Τότε που ζούσαμε, σελ. 324.