Το ταξίδι του Βατικανού από τον αντικομμουνισμό στον αντικαπιταλισμό.

Της Έμμα Γκρην
Πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή διάλεξη ηθικής· είναι μια τοποθέτηση για το ποιοι θα έπρεπε να ελέγχουν τις χρηματοοικονομικές αγορές.
Τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, λέει ο Φραγκίσκος, η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται περισσότερο κρατικό έλεγχο — κι αυτό είναι ένα επιχείρημα που τα τελευταία πενήντα χρόνια ήταν αδιανόητο να διατυπωθεί από τον Πάπα. Γράφει:

«Είναι ζωτικής σημασίας οι ηγέτες των κυβερνήσεων και οι ηγέτες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να προσέξουν ιδιαίτερα ώστε να διασφαλίσουν σε όλους τους πολίτες αξιοπρεπή εργασία, παιδεία και υγειονομική περίθαλψη.

Ενώ τα κέρδη μιας μειοψηφίας αυξάνονται εκθετικά, το ίδιο συμβαίνει και με το χάσμα που χωρίζει την πλειονότητα από την αφθονία που αυτή η ευτυχισμένη μειοψηφία απολαμβάνει… Κατά συνέπεια, οι ευνοημένοι απορρίπτουν το δικαίωμα των κρατών, που έχουν επιφορτιστεί με την προάσπιση του κοινού καλού, να ασκούν έλεγχο οποιασδήποτε μορφής. Έτσι γεννιέται μια νέα τυραννία, αόρατη αλλά συχνά πραγματική, η οποία μονομερώς και αδίστακτα επιβάλλει τους δικούς της νόμους και κανόνες.

«Μια νέα τυραννία», πράγματι. Είναι ξεκάθαρο ότι ο κομμουνισμός δεν αντιπροσωπεύει πια για τον Φραγκίσκο μια σημαντική ιδεολογική απειλή. Ο Πάπας βλέπει μεγαλύτερη απειλή στην πολιτική και την οικονομία διαφορετικών περιοχών του κόσμου: των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης.

Με όρους «εκκλησιαστικής στρατηγικής», αν μπορούμε να το πούμε έτσι, οι συγκεκριμένοι ρητορικοί στόχοι μοιάζουν εξαιρετικά αξιοσημείωτοι. Την τελευταία δεκαετία, οι ρωμαιοκαθολικοί ηγέτες στις ΗΠΑ αντιμετώπισαν τη μία κρίση μετά την άλλη, μεταξύ αυτών και πολυάριθμες κατηγορίες για παιδοφιλία. Στις κοινότητες των Καθολικών στην Ευρώπη, τόσο η προσέλευση στη θεία λειτουργία όσο και το ενδιαφέρον για να γίνει κανείς ιερέας βαίνουν μειούμενα, ειδικά μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις στην Ιρλανδία για την κακομεταχείριση παιδιών σε εκκλησιαστικά σχολεία και ορφανοτροφεία.

Απ’ την άλλη, οι δεσμοί με την Εκκλησία φαίνεται να ισχυροποιούνται σε περιοχές του Νότου, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Έχει σημασία πως εκεί βρίσκονται αναπτυσσόμενες οικονομίες που χτυπήθηκαν εξαιρετικά σκληρά από την παγκόσμια οικονομική κρίση των τελευταίων πέντε ετών. Ίσως αυτή η τάση αποτελεί εν μέρει και το κίνητρο του Πάπα. Τα μέρη όπου το σώμα της Εκκλησίας μεγαλώνει πιο γρήγορα είναι τα μέρη όπου ζουν οι φτωχότεροι άνθρωποι του πλανήτη — άνθρωποι που είναι θύματα του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς, όπως λέει ο Φραγκίσκος. Παραθέτω ξανά τα λόγια του:

«Η προϊούσα οικονομική κρίση μπορεί να μας κάνει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι αυτή πηγάζει από μια βαθύτερη κρίση: την άρνηση της πρωταρχικότητας του ανθρώπινου προσώπου! Δημιουργήσαμε νέα είδωλα. Η λατρεία του αρχαίου χρυσού μόσχου (πρβ. Έξοδος 32: 1-35) επέστρεψε, σε μια νέα και ανελέητη εκδοχή, ως ειδωλολατρία του χρήματος και ως δικτατορία μιας οικονομίας απρόσωπης που δεν έχει κανέναν πραγματικά ανθρώπινο σκοπό.

Η παγκόσμια κρίση που επηρεάζει τον χρηματοπιστωτικό τομέα και την οικονομία ξεγυμνώνει τις ανισορροπίες τους και, πάνω από όλα, την έλλειψη οποιασδήποτε αληθινής φροντίδας για τους ανθρώπους που τις χαρακτηρίζει· ο άνθρωπος συρρικνώνεται αναγόμενος σε μία μόνο από τις ανάγκες του: την κατανάλωση».

Ο Πάπας, εκτός των άλλων, ίσως να εκφράζει τη γενικευμένη ματαίωση που αισθάνεται το ποίμνιό του. Η ανεργία των νέων φτάνει στο 40% στην Ιταλία και στο 56% στην Ισπανία — δύο από τις μεγαλύτερες Καθολικές χώρες στην Ευρώπη. Και παρότι η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα που κυριαρχεί ο Ρωμαιοκαθολικισμός, συνεχίζει να αποτελεί σύμβολο μιας γενικευμένης ανησυχίας για τις ακολουθούμενες οικονομικές πολιτικές στην Ευρώπη, όπως η λιτότητα. Τα σκληρά λόγια του Φραγκίσκου μοιάζουν να πιάνουν αυτό το πνεύμα διαμαρτυρίας εναντίον της κυρίαρχης οικονομικής τάξης πραγμάτων.

Εκτός όμως από αυτό, τα λόγια του επίσης υποδεικνύουν κάτι σημαντικό, στο πεδίο της γεωπολιτικής: την απόσταση ανάμεσα στον αμερικανικό και τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό. Οι δηλώσεις του Πάπα σημειώνουν μια τολμηρή ιδεολογική ανασύνταξη της Εκκλησίας η οποία είχε ιστορικά τη φυσική, πνευματική και ιδεολογική βάση της στη Ρώμη. Αντιτάσσοντας την Εκκλησία στην ελεύθερη αγορά, ο Πάπας προσέδωσε σημαντικό ειδικό βάρος και νομιμοποίηση στις προοδευτικές αριστερές ομάδες που υποστηρίζουν τον αυξημένο κρατικό έλεγχο στις αγορές. Εάν δεν ήταν ήδη ξεκάθαρο, οι δηλώσεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι τα φαντάσματα που έβλεπε η Εκκλησία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα έχουν πια ξεθωριάσει — τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το Βατικανό.

Ο Πάπας ανακήρυξε επισήμως έναν νέο εχθρό.

tvkosmos.