Το ναρκοπέδιο στην προσέγγιση Ερντογάν με τους Κούρδους του Ιράκ και οι μπίζνες δισεκατομμυρίων

Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ

Με κινήσεις υψηλού ρίσκου ο Τούρκος ηγέτης Ταγίπ Ερντογάν και ο ηγέτης της αυτόνομης κουρδικής περιοχής του Βορείου Ιρακ Μασούντ Μπαρζανι ανοίγουν και πάλι το «μεγάλο παιγνίδι» του κουρδικού, που πλέον επηρεάζει άμεσα τον ενεργειακό και πολιτικό χάρτη ολόκληρης της Μέσης Ανατολής.

Η θεαματική κίνηση, με την πρόσκληση που απηύθηνε ο κ. Ερντογάν στον Μπαρζανι να επισκεφθούν από κοινού το Ντιγιαρμπακίρ, την μεγαλύτερη κουρδική πόλη της Τουρκίας, δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία, αλλά τα κίνητρα και των δυο είναι διαφορετικά και οι αστάθμητοι παράγοντες που θα κρίνουν την αποτελεσματικότητα της, είναι πολλοί.

Δεν ήταν εξάλλου συνηθισμένη εικόνα ο Τούρκος πρωθυπουργός να εκστομίζει την απαγορευμένη λέξη «Κουρδιστάν» και ο επίδοξος ηγέτης (όλων) των Κούρδων Μπαρζανι, να μιλά για την αδελφοσύνη τούρκων και κούρδων και την ανάγκη να υποστηριχτεί το ειρηνευτικό σχέδιο του Ερντογάν στις συνομιλίες με το PKK.

Ο Ερντογάν θέλει να χρησιμοποιήσει τον Μπαρζανί και τους κούρδους του Ιράκ ως αντίπαλο δέος στο PKK αλλά και για να εξασφαλίσει πρόσβαση σε πηγές ενέργειας, και από την άλλη ο Μπαρζανι ελπίζει ότι η σύμπραξη με τον Ερντογάν θα τον βοηθήσει να περιορίσει την επιρροή του PKK και του PYD στους κούρδους της Τουρκίας και της Συρίας, προβάλλοντας έτσι τον εαυτό του ως τον δικαιωματικό ηγέτη όλων των Κούρδων. Συγχρόνως όμως υπάρχει και ο ψυχρός υπολογισμός ότι η ενεργειακή συνεργασία με την Άγκυρα θα φέρει ένα βήμα πιο κοντά την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Αγκυρα επιδιώκει να χρησιμοποιήσει τον Μπαρζανι ως «αντικλείδι» για την αντιμετώπιση του δικού της κουρδικού προβλήματος. Ο Μπαρζανί, δεξιός εθνικιστής με έντονη όμως την θρησκευτική ταυτότητα, διαχρονικά βρισκόταν σε αντιπαλότητα με τον Αμντουλλάχ Οτσαλαν και το PKK που ήταν αριστερίστικης μαρξιστικής τοποθέτησης και η σύγκρουση μεταξύ των δυο Κούρδων για την πρωτοκαθεδρία ξεκινά τουλάχιστον εδώ και δυο δεκαετίες. Ο Οζάλ μάλιστα είχε επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί αυτή την αντίθεση που άγγιξε τα όρια του ιδιότυπου εμφυλίου μεταξύ των δυο οργανώσεων το 1994-1996 για να πλήξει το PKK.

Καθώς ο Μπαρζανι είναι ο παραδοσιακός αντίπαλος του Οτσαλαν, ο κ. Ερντογάν επιχειρεί να στείλει ένα μήνυμα στην ηγεσία του PKK και στην πολιτική του έκφραση το BDP.

Η επιτυχία του σχεδίου ειρήνευσης μεταξύ ΡΚΚ και Τουρκίας θα εξυπηρετούσε τα σχέδια του Μπαρζανι καθώς θα καθιστούσε την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν πιο «ασφαλή» για την Τουρκία και επομένως πιο ρεαλιστική και αυτό εξηγεί ίσως την προθυμία με την οποία ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του Ερντογαν.

Ο τούρκος πρωθυπουργός μπαίνοντας σε μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά θέλει να έχει «μαξιλάρι ασφαλείας» τα εκατομμύρια κουρδικές ψήφους όχι μόνο για τις προεδρικές εκλογές αλλά πριν από αυτές στην μεγάλη δοκιμασία των τοπικών εκλογών της 30ης Μαρτίου. Το ενδεχόμενο ο «χάρτης» να βαφτεί με τα χρώματα του BDP στις κουρδικές περιοχές και μάλιστα εκείνες που συνορεύουν με την κουρδική περιοχή της Συρίας και του Ιράκ, προκαλεί ανατριχίλα στην Αγκυρα. Ο Ταγιπ Ερντογάν επενδύοντας στο θρησκευτικό αίσθημα αλλά και με κινήσεις όπως αυτή με τον Μπαρζανι, με την οποία πρακτικά δηλώνει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι κούρδοι αλλά το PKK και το BDP, προσπαθεί να προσελκύσει όσο το δυνατόν περισσότερους ψήφους για το κόμμα του το ΑΚΡ.

Επενδύοντας στην εσωτερική αντιπαλότητα των Κούρδων ο κ. Ερντογαν, καθιστώντας επίσημο συνομιλητή του τον Μπαρζανι ελπίζει ότι θα περιορίσει αφενός το PKK και συγχρόνως θα βάλει φραγμό στην επικίνδυνη για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αυτονόμηση του PYD του πιο ισχυρού πολιτικά και στρατιωτικά κουρδικού κόμματος στην Συρία που συνδέεται με το PKK.

Εκτός όλων των άλλων υπάρχει και το οικονομικό-ενεργειακό ενδιαφέρον καθώς η Τουρκία έχει προχωρήσει ήδη σε συμφωνίες με τον Μπαρζανι για εξαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου από τις κουρδικές περιοχές μέσω της Τουρκίας. Αυτές οι πρωτοβουλίες έχουν προκαλέσει οργή στην Βαγδάτη, η οποία κατηγόρησε την Τουρκία ότι οδηγεί στον διαμελισμό της χώρας. Η Άγκυρα σε μια ακόμη προσπάθεια προσαρμογής της εξωτερικής πολιτικής της, επιχειρεί τώρα να αποκαταστήσει τις σχέσεις και με την Βαγδάτη σε μια πολύ λεπτή και εύθραυστη ισορροπία.

Στο πλαίσιο αυτό ταυτόχρονα με την ανακοίνωση της πρόσκλησης Μπαρζανι στο Ντιγιαρμπακίρ, ο Αχμέτ Νταβουτογλου πραγματοποίησε επίσκεψη στην Βαγδάτη όπου για να διαψεύσει εμπράκτως ότι η Τουρκία παίρνει μέρος στην θρησκευτική σύγκρουση υποστηρίζοντας τα σουνιτικα καθεστώτα και ομάδες, επισκέφτηκε και τους ιερούς τόπους των σιιτων του Ιράκ, την Νασαφ και την Καρμπαλα. Η Τουρκία μάλιστα για λόγους ισορροπίας φαίνεται να έχει συμφωνήσει στην κατασκευή αγωγών προς το έδαφος της και από το νότιο σιιτικό Ιράκ.

Οι νέοι αγωγοί που σχεδιάζονται είναι από τη Μπασρα στο Νότιο Ιράκ προς το Σεϊχαν στην Μεσόγειο και από τις κουρδικές περιοχές και τα κοιτάσματα Taq-Taq και Tawke και πάλι στο Σευχαν.

Η Συμφωνία με τους Κούρδους προβλέπει την εξαγωγή 2 εκ. βαρελιων την ημέρα και 10 bcm φυσικού αερίου τον χρόνο στην Τουρκία. Ένα σημαντικό σημείο τριβής είναι ότι ακόμη η Βαγδάτη και το Ερμπιλ δεν έχουν συμφωνήσει για τον διαμοιρασμό των εσόδων και των κερδών από την εξαγωγή του φυσικού αερίου και του πετρελαίου…

Ο Μπαρζανι έχει κάθε λόγο να ρισκάρει «παίζοντας» το χαρτί του Ερντογαν. Εμφανίζεται σαν να εκπροσωπεί το κουρδικό έθνος παρακάμπτοντας τους «αριστεριστές» του PKK.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Τουρκία και ο Ερντογαν είναι που πλέον εμφανίζονται να αναγνωρίζουν ως ξεχωριστή οντότητα την Αυτόνομη Κουρδική Διοίκηση του Β. Ιρακ καθιστώντας την συνομιλητή τους και διαμεσολαβητή για την ειρήνευση με τους κούρδους της Τουρκίας.

Και αυτή η επιλογή του Ταγίπ Ερντογαν είναι ιδιαίτερα υψηλού ρίσκου καθώς προσπαθώντας να αποδυναμώσει το PKK και τον Οτσαλαν και να αυξήσει την επιρροή του στους κούρδους της Νοτιοανατολικής Τουρκίας, ενισχύει τον Μπαρζανι του οποίου ο στόχος για όλο και μεγαλύτερη αυτονόμηση και στο τέλος της διαδρομής ανεξαρτητοποίηση του Ιρακινού Κουρδιστάν θα αποτελέσει την βάση για την διεκδίκηση εθνικής ολοκλήρωσης των Κούρδων στην Συρία και στην Τουρκία….

Ο Μπαρζανι δεν παίζει εκ του ασφαλούς αλλά σε αυτή την περιοχή του κόσμου ποτέ δεν υπήρχαν «σίγουρα παιγνίδια» ούτε εγγυημένες φιλίες και συμμαχίες.

Η παρουσία του στο πλευρό του Ερντογαν για τον διεμβολισμό του PKK και η αρνητική στάση του έναντι των κούρδων της Συρίας, με την αποδοκιμασία της ανακήρυξης αυτόνομης περιοχής στην Βορειοανατολική Συρία από το PYD, είναι σαφές ότι απονομιμοποιει τον ίδιο να εμφανίζεται ως ο αδιαφιλονίκητος εθνικός ηγέτης όλων των κούρδων… Αλλά αυτό για τον πανέξυπνο και έμπειρο στις δολοπλοκίες κούρδο είναι κάτι που θα αντιμετωπιστεί στην πορεία..

Ο Μπαρζανι και ο Ερντογαν έχουν ένα ακόμη κοινό στόχο, το PYD της Συρίας το οποίο κήρυξε μονομερώς αυτόνομη την περιοχή που ελέγχει στην Βορειοανατολική Συρία, προκαλώντας την αντίδραση και της Άγκυρας και του Ερμπιλ, καθώς το PYD όχι μόνο είναι ετοιμοπόλεμο αλλά συνδέεται πολιτικά με το PKK. Το ένα τρίτο των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου της Συρίας βρίσκεται υπό τον έλεγχο του PYD το οποίο εκτός των άλλων φέρεται να δέχεται βοήθεια από το Ιράν και την σιιτικη κυβέρνηση της Βαγδάτης.

Ο Ερντογαν και ο Μπαρζανι έκαναν ένα ιδιαίτερα τολμηρό και ριψοκίνδυνο βήμα. Το ερώτημα είναι εάν οι Κούρδοι της Τουρκίας και το PKK συγκινούνται από τέτοιες κινήσεις.

Εκτός από τις αρκετές διαδηλώσεις που έγιναν πάντως στο περιθώριο της επίσκεψης των δυο ανδρών στο Ντιγιαρμπακίρ, το μήνυμα εκπεμφθέν από ένα πανό που είχαν σηκώσει οι οπαδοί του BDP που έθεταν το ερώτημα: «Μπαρζανι θα είσαι υποψήφιος με το ΑΚΡ στο Ντιγιαρμπακίρ;»

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ στις 21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ –



mignatiou.