Κωστής Μοσκώφ, 1939-1998

Από το περιοδικό «Οδός Πανός»

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ, στις 15 Νοεμβρίου 1939, γεννήθηκε  στη Θεσσαλονίκη ο Κωστής Μοσκώφ, απ’ τον εκ Πόντου καπνέμπορο Ηρακλή Μοσκώφ και την εξ Ιταλίας Αμίνα Αριγκόνι. Οι σπουδές του στ’ αμερικανικά κολλέγια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. και στην Ecole des Hautes Etudes της Σορβόνης θα συνοδευτούν απ’ τη συμμετοχή του στον χώρο της αριστερής διανόησης.

Διετέλεσε επί τρεις τετραετίες ο πλειοψηφών δημοτικός σύμβουλος και για ένα διάστημα (την άνοιξη του 1981) δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Από το 1989 υπηρέτησε ως μορφωτικός σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας στην Αίγυπτο. Με παρεμβάσεις του λειτούργησε ως μουσείο το σπίτι του ποιητή Κ. Π. Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, όπου και πραγματοποιούνταν επί επτά χρόνια το ετήσιο λογοτεχνικό συνέδριο για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή. Εξάλλου, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, του οποίου προΐστατο, πραγματοποίησε σειρά εκδόσεων (μεταφράσεις Ελλήνων λογοτεχνών στην αραβική γλώσσα, αλλά και αραβική ποίηση στα ελληνικά) και εκδηλώσεων με στόχο τη σύσφιγξη των σχέσεων των Ελλήνων με την κατά την προσφιλή του έκφραση “καθ’ ημάς Ανατολή”. Αν και μαρξιστής θ’ αναζητήσει τον Ορθόδοξο λόγο, συγγράφοντας ιστορία, γεωγραφία, πολιτική ιδεολογία, κι εν τέλει λογοτεχνία.

Ως δημοτικός σύμβουλος, υποψήφιος βουλευτής Κ.Κ.Ε., δήμαρχος, σύμβουλος Υπουργείου Πολιτισμού, διευθυντής του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, δημοσιογράφος, μορφωτικός ακόλουθος πρεσβείας στην Αίγυπτο κι εκπρόσωπος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, ο Κωστής Μοσκώφ θα σφραγίσει την εποχή του.

Ιστορικός, ποιητής και δοκιμιογράφος έχει δημοσιεύσει σειρά εργασιών του σε περιοδικά και ημερήσιες εφημερίδες, ενώ έγραψε πλειάδα βιβλίων μεταξύ των οποίων “Η εθνική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα” (1972), “Η κοινωνική συνείδηση στην ποίηση της Θεσσαλονίκης” (1978), “Εισαγωγικά στο κίνημα της εργατικής τάξης στην Ελλάδα” (1978), “Η πράξη και η σιωπή – Τα όρια του έρωτα και της ιστορίας. Δοκίμια” (1983), “Για τον έρωτα και την επανάσταση – Ποιήματα” (1989). Το 1994 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Καστανιώτη” η επιλογή και μετάφραση που έκανε ο ίδιος σε έργα Αράβων ποιητών.

Πέθανε στο Κάιρο, στις 27 Ιουνίου 1998.

Πηγή: ΕΚΕΒΙ

* * *

* * *

Ο Πάνος Θεοδωρίδης για τον Κωστή Μοσκώφ

1972 ή ’73. Με το πρώτο του βιβλίο φρέσκο στα βιβλιοπωλεία, εμφανίστη­κε στο σπίτι μου, τότε Κριεζώτου 4, ωραίος, ευγενής, αβρός και ήπιος. Μιλήσαμε κατ’ ιδίαν ή σε παρέα πάνω στα ζητήματα που τότε εκάλυπταν την απόγνωση της νεότητας. Ήμουν επηρμένος και ανόητος, ήταν ταπεινόφρων και στοχαστικός. Αισθανόμουνα ότι με επηρέαζε ευεργετικά, πράγμα που αυτομάτως με εξόργισε. Ο ίδιος δεν μιλούσε ποτέ για τον εαυτό του. Μιλούσε απεναντίας πολύ για τα πράγματα της κοινωνίας, δίνοντας συχνότατα έναν επιγραμματικό χαρακτήρα στο κλείσιμο της φράσης του. Διατηρήσαμε στην πρώτη πενταε­τία μια αραιή πλην εγκάρδια σχέση. Είχαμε κοινούς γνωστούς και μερικά κοινά στέκια. Δυο φορές μου φέρθηκε μεγαλόψυχα, μνημονεύοντας με τιμητικά μετα­ξύ των ποιητών που τον ενδιέφεραν, και δυο φορές ατάκα τον λοιδόρησα δημοσίως, με γραπτά που μένουν και μ’ ενοχλούν ακόμη και σήμερα. Δεν έδωσα δημοσίως συνέχεια. Μερικές φορές με κοίταζε πληγωμένος εν μέσω αστεϊσμών και κουλτούρας, αλλά ήταν πολύ ευγενής για να με προσβάλει-ήξερε ότι ήμουν βάρβαρος και με βαρβάρους μπορείς μόνον να περιμένεις. Από τους σεισμούς κι έως την φυγή του προς την Αίγυπτο, βρεθήκαμε αρ­κετές φορές στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, στη Σοφούλη, ακόμη κι όταν ζού­σε εκεί ο Γιώργος Σαββίδης, είτε στο λοφώδες κτήμα του στον Πλαταμώνα. Συχνά εκεί ο σοφός Μαρωνίτης, η γενναία Τζίνα Πολίτη, πάντοτε η γοητευτι­κή Πόπη, παιδιά, ήρεμες συνήθειες βρώσης και πόσης, σπινθηροβόλες συζητή­σεις, πολλά γέλια, κάποτε σαρδώνεια. Στα ενδιάμεσα, συνέχιζα να εκνευρίζο­μαι δημοσίως με τα νεορθόδοξα και τα αγαπητικά του (αφιερώνοντας του πά­ντως ένα μιούζικαλ που έγραψα το 1985), αλλά όταν ξέσπασε το μακεδόνικο, παρότι δεν συμφωνούσε με την Χάρτα μου, απομονωθήκαμε τρεις τέσσερις φορές σε φουαγιέ επαρχιακών συνεδρίων και μου ζήτησε (με διάθεση να κατα­νοήσει) στοιχεία τεκμηριωτικά, ιστορικά και ιδίως του μεσοπολέμου. Στο βλέμμα του δεν υπήρχε η αθηναϊκή απαξιωτική απαρέσκεια. Ήταν ένας πεδι­νός, που η εικοσαετής σχέση του με ένα καμποτίνο, του έδινε θυμοσοφία. Δεν γνώρισα πιο σκληρόν και πειθαρχημένον εσωτερικά άνθρωπο. Η δισενιαύσια επίσκεψη του Χάρου στο σώμα του δεν άφηνε ουλές, αλλά ανοιχτές διώρυγες. Ήταν καμωμένος για το Πανδιδακτήριο, ήταν αφοσιω­μένος στην καταλλαγή, ήταν αριστοκρατικός και γι’ αυτό αόρατος. Τελικά, μετά τον θάνατο του, οπότε είχα γραικωθεί αρκετά, τυλίχτηκα μέσα στο λίπος Ζελιάνας, στα μάτια μερικών επιζώντων. Κι ακόμα δεν μπορώ να μιλήσω για την χάρη του. Ανήκε σε ένα μέγεθος και σε μια ποιό­τητα που με υπερβαίνει.Και σε εποχή θορύβων και σειρήνων, ορκίζομαι ότι δεν θα ξεχάσω ποτέ τη φωνή του.

Πάνος Θεοδωρίδης, εφημερίδα Θεσσαλονίκη, 1998.

Από το περιοδικό «Οδός Πανός»

Στα όρια του Έρωτα και της Ιστορίας

Δεν ξέρω αν είναι μελαγχολικοί οι έρωτες. Χαρμόλυποι θα ‘λεγα. Και το ένα και το άλλο. Δηλαδή άγρια χαρά και άγρια λύπη. Χαρά γιατί καίγεται ο εαυτός σου, κινητοποιείται ο οργανισμός σου, τα κύτταρά σου τρέχουν, προχωρούν με μεγάλα άλματα ή τρέχουν. Λύπη γιατί ποτέ δεν κατακτάς εκείνο που θέλεις. Εγώ πάντα είχα την αίσθηση, ήθελα τον Θεό και έβρισκα τους αγγέλους. Η μελαγχολία μου θά ΄λεγα ότι είναι προϊόν των τελευταίων δυο χρόνων. Βέβαια υπάρχει μια κατάθλιψη των τελευταίων δυο χρόνων. Προέρχεται βασικά, ότι δεν βρίσκω τόση ένταση γύρω μου, είτε στο πεδίο της πολιτικής, είτε στο προσωπικό μου πεδίο, όση θα ήθελα. Προέρχεται από το ότι η κοινωνία, αυτή που κάποτε την ανεχόμουν γιατί είχα ζήσει μέσα της, από τη στιγμή που μαθαίνεις να ζεις δίχως αυτήν, μετά δύσκολα την υποφέρεις. Δηλαδή, μου είναι κάπως αφόρητο να βρεθώ στον κόσμο των μεγαλοαστών, στα πάρτυ ξέρω ‘γω της κοινωνίας τους, σκυλοβαριέμαι όταν τους βλέπω… Λοιπόν, να ένας πρώτος λόγος, ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός, κοινωνικός, ερωτικός. Τρίτος λόγος είναι ότι συμβαίνουν πράγματα που στην αρχή τα υφίστασαι, μετά όμως σε κουράζουν. Δηλαδή, μ’ έχει κουράσει αυτή η αντιπαλότητα των διπλωματών όταν κι απ’ την άλλη μεριά δεν μπορείς να κάνεις αυτοκριτική, να πεις κάνω λάθος, γιατί έχεις όλο τον έπαινο του δήμου και ξαφνικά έχεις την αντιπαλότητα ορισμένων κύκλων. Μ’ έχει κουράσει – ακόμη ότι και στον άμεσο χώρο που ζω, υπάρχει αγάπη, υπάρχει φιλία, υπάρχουν όλα αυτά, αλλά δεν υπάρχει πάθος. Και χωρίς πάθος εγώ δύσκολα ζω, ακόμα και δω που ζω στην εξοχή. Κι αυτό μου λείπει. Δηλαδή, εγώ έχω ανάγκη την πυρκαγιά!

Κωστής Μοσκώφ, Στα όρια του Έρωτα και της Ιστορίας, Ιανός, 1997

* * *

* * *

Τρία ποιήματα

Τα δελφίνια πήραν από πίσω το φεγγάρι
τραγουδούν πάνω στις κορφές των καταρτιών
– αύριο
θα πάω να βρω τη ματιά σου
εκεί που την άφησα στο ακρογιάλι…

«Σέλινα τα μαλλιά σου μυρωμένα»,
η όψη σου σαν της Εκάτης χλομή,
να γυρεύω ολονυκτίς τα χείλη σου
και συ τον γιασεμί Ερμή…

Έρχεται, έρχεται η Διώνη
με το τσιτάκι της ν’ ανεμίζει στον Βαρδάρη
έρχεται, έρχεται ο Άδωνις
με φουσκωμένο το μπλουτζίν
με ανοικτό το μπλε πουκαμισάκι…
Πηδά χαρούμενη, σκοινάκι, η ψυχή τής Τσιμισκή…

* * *

Λόφοι γυμνοί ωχρής βραδιάς σελήνης
την ώρα που ξυπνούν οι πρόγονοι
στο θρόισμα του ανέμου…
«Ο λαός μου κρατάει μαχαίρια που καιν»
η ζωή του έχει γίνει στάχτη
από τα χρόνια του Ομήρου
– «γυναίκες που ουρλιάζουν πασχίζοντας
να πουν τα λόγια του έρωτα»
άντρες που πολεμούν
πειθόμενοι στα ρήματα θεών
ή των δαιμόνων..
«Κλαίμε στα πανηγύρια γύρω από αρχαίους στοχασμούς…
Άφησα τους συντρόφους άταφους
πηκτός άνεμος σκεπάζει τώρα το κορμί τους
έμεινα μόνος
ολόκληρος για να σε σκέφτομαι…»
Κατεβαίνω τις στενές κοιλάδες του Γράμμου
– βιάζομαι
να σκεπάσω
με το πανωφόρι του Έρωτα
την άρρωστή μας Επανάσταση…

* * *

Και να ‘ρχεται η στιγμή
και να πίνουμε και να πίνουμε,
να καίμε τα σύνορα των σωμάτων μας.
Και Συ γρήγορα να νυστάζεις,
να τραβάς στο ήσυχο κρεβάτι σου.
Και να κοχλάζω εγώ, να σπάω σίδερα
να ανοίγω τις φλέβες μου.
Αξιός πριν τον δαμάσουν τα φράγματα,
να σκεπάζω το Ρουμλούκι –
να πνίγω όλα όλα τα Μυστικά του Βάλτου…

Κωστής Μοσκώφ, Ποιήματα, Καστανιώτης 1987

* * *

* * *

Για έναν ερωτικό λόγο

Στην καθ’ ημάς Ανατολή, μέσα από τον διάλογο δομών και Πράξης, μέσα από του τρόπους κίνησης της ιστορίας, ο άνθρωπος γεννήθηκε με μια διπλή κοινωνική υπόσταση. Ως «άτομο» που καταλύοντας τον διάχυτο δίχως ατομικότητα άνθρωπο – μάζα της παλιότερης Ανατολής παλεύει να επικεντρώσει τη ζωή γύρω του στο έδαφος του Εγώ του, περιχαρακώνοντας τα όρια του εαυτού του απέναντι στο Άλλο και στον Άλλο, τείνοντας βασικά στην «αυτονομία» και στην «ελευθερία» του Εγώ του. Και ο ελλαδικός άνθρωπος πάλι, μέσα από τους νόμους κίνησης της κοινωνικής ύλης, τους τρόπους της ιστορίας –και τις εκπλήξεις της ιστορίας–, μέσα από την ερωτική λειτουργία της δομής του γεννήθηκε ως «πρόσωπο», υπόσταση στραμμένη στον Άλλο και στον όλο Άλλο, ύπαρξη που τείνει συνειδητά να επικεντρωθεί στην εκκαθολίκευσή της, όχι πλέον ως Εγώ αλλά ως Εμείς – ή και ως Εσύ. Ο άνθρωπος στην καθ’ ημάς Ανατολή γεννήθηκε έτσι ως ύπαρξη διπολική. Αντίθετα, μέσα από διαφορετικά δρώμενα, μέσα από μια διαφοροποιημένη κίνηση της κοινωνικής ύλης –ιστορίας– ο άνθρωπος στη Δύση συρρίκνωσε τη διπολική ύπαρξή του, δομώντας την όλο και περισσότερο πάνω στην ατομικότητά του, περιθωριοποιώντας όλο και περισσότερο την υπόστασή του ως «προσώπου», σχέση επικαθορισμένη «ως προς τον Άλλο».

Απόσπασμα από το κείμενο του Κωστή Μοσκώφ με τίτλο «Για έναν ερωτικό λόγο» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Η Λέξη, τεύχη 28 και 29-30. Το πλήρες κείμενο online εδώ.

Από το περιοδικό «Οδός Πανός»

Η σάρκα σου όλη (απόσπασμα)

[Ο Όσιος] έλεγε το Πιστεύω των πιστών με τον τρόπο των Σούφηδων που στο τάγμα τους, των Μελβελή Δερβίσηδων, ανήκε. Και στροβιλίζονταν ώσπου να βρει την έκσταση. Και ο Ολόκληρος του έδινε το χέρι να τον ανεβάσει –- προς ώρας έστω — στον Κήπο του Παραδείσου. Και έβλεπε τους μπαξέδες με τα ρόδα. Και τους μπαξέδες με τα γιασεμιά. Και τους μπαξέδες με τα γαρούφαλα. Στα χίλια και ένα χρώματά τους. Και αγαλλίαζε με τις εξήντα εννέα διαφορετικές ευωδίες. Και έβλεπε και τα ποτάμια που ρέουν γάλα. Και τα ποτάμια που ρέουν ανθόνερο — μαγιέτ ουάρντ. Και τα άλλα τα αργόσυρτα ποτάμια.

Εκείνα που ρέουν μέλι. Και Εσένα να κάθεσαι κάτω από τον πιο ψηλό φοίνικα. Και να περιμένεις.  Καταργώντας με την ένταση της αγάπης σου τον θάνατο. Και τους Αιώνες. Και να δίνεσαι στον σφοδρό έρωτα που ποιεί τη Σάρκα Πνοή. Και να γεύεσαι και τους εκατό τρόπους του Έρωτα —τις μυστικές διόδους της χοάνης. Και κατόπιν να μοιράζεις την αγάπη σου — ό,τι περισσεύει. Στα τρία δισεκατομμύρια των ζωντανών. Και στα εκατόν δέκα δισεκατομμύρια των πεθαμένων. Και στα ερπετά. Και στα όρνια. Και σε αυτούς που είναι γέροι. Και σε αυτούς που είναι άσχημοι. Και σε αυτούς που είναι ηλίθιοι και σε καταδιώκουν. Και στον κόσμο ολόκληρο. Όχι μόνο τον νυν αλλά και τον πριν και τον μέλλοντα κόσμο.  Και να σπέρνεις έτσι όλους τους σπόρους σου.  Αλλά και τη λάμψη της ψυχής. Και να πέφτεις στα πόδια του. «Εσένα Αγαπώ, Μόνο Εσένα». Και το Εσένα να γίνεται το Εμένα και το Εμείς — ο Ολόκληρος.

Εδώ άλλες επετειακές αναρτήσεις του dim/art