Στίβεν Κινγκ: Doctor Sleep

Το καινούργιο μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ, η συνέχεια της διάσημης Λάμψης, κυκλοφορεί σήμερα, 24 Σεπτεμβρίου, στην Αμερική. Η Margaret Atwood γράφει κριτική για τους New York Times.

— Μετάφραση για το dim/art : Μαρία Τσάκος —

Το Doctor Sleep είναι το τελευταίο μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγ και ένα πολύ καλό δείγμα της πεμπτουσιακής συνταγής «Κινγκ». Σύμφωνα με τον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, ο Σαλβαντόρ Νταλί ήταν «στην πραγματικότητα ο δίδυμος αδελφός τού [αμερικανού ζωγράφου] Νόρμαν Ρόκγουελ αλλά τον απήγαγαν τσιγγάνοι όταν ήταν μωρό». Έκανε όμως λάθος. Ήταν τρίδυμα: Ο τρίτος ήταν ο Στίβεν Κινγκ.

Η επαρχιώτικη κουνιστή πολυθρόνα των έργων του Ρόκγουελ, το παλιομοδίτικο σπίτι με το ποδόμακτρο που σε καλωσορίζει μπροστά απ’ την πόρτα, ο εγκάρδιος οικογενειακός γιατρός, το ρολόι-αντίκα πάνω στο τζάκι: είναι όλα εκεί, σε κάθε ρεαλιστική και φαινομενικά χαριτωμένη λεπτομέρεια. Τόσον ο Ρόκγουελ όσο και ο Κίνγκ γνωρίζουν καλά αυτές τις λεπτομέρειες, έως και την τελευταία μάρκα που γράφει η ούγια τους. Κάτι, όμως, δεν πάει καθόλου, μα καθόλου, καλά. Η κουνιστή πολυθρόνα σε καταδιώκει. Ο οικογενειακός γιατρός έχει απόχρωση γκριζοπράσινη γιατί είναι νεκρός εδώ και κάμποσες μέρες. Το σπίτι είναι στοιχειωμένο και στο ποδόμακτρο μέσα ζουν κάτι… πράγματα. Και, πιστό στο πνεύμα του Νταλί, το ρολόι λιώνει.

Ο Doctor Sleep πιάνει την ιστορία του Ντάνι, του μικρού αγοριού με τη διαισθητική δύναμη, ενός από τους πρωταγωνιστές του διάσημου μυθιστορήματος που έβγαλε ο Κινγκ το 1977, της Λάμψης. Ο Ντάνι λοιπόν επέζησε τόσο του δολοφονικού μένους του δαιμονισμένου πατέρα του, Τζακ Τόρενς, όσο και των φαντασμάτων που κατοικούσαν στο φρικαλέο Ξενοδοχείο Οβερλούκ στο Κολοράντο, γλυτώνοντας παρά τρίχα του αμούστακου άνω χείλους του, δευτερόλεπτα  πριν το ρολόι χτυπήσει μεσάνυχτα και ο καυστήρας του ξενοδοχείου εκραγεί, απανθρακώνοντας τα πνεύματα του κακού και αφήνοντας τους κρυμένους κάτω από το κρεβάτι τους αναγνώστες να ξεφυσάνε από ανακούφιση.

Στο Doctor Sleep o Νταν μεγάλωσε αλλά διατηρεί τις ψυχικές δυνάμεις που είχε στη Λάμψη.  Έχει κατορθώσει να κατανικήσει το πάθος του για το ποτήρι —και ο πατέρας του είχε το ίδιο χούι, όπως θυμόμαστε—, πηγαίνει στις συγκεντρώσεις τωνΑνωνύμων Αλκοολικών και δουλεύει σε άσυλο, όπου, με την ικανότητα που έχει να διεισδύει στο μυαλό τους, βοηθά τους ετοιμοθάνατους ασθενείς να συμφιλιωθούν με την κατασπαταλημένη ζωή που αφήνουν πίσω τους. Εξ ου και το υποκοριστικό του, “Doctor Sleep” («Γιατρός Ύπνος»), το οποίο παραπέμπει και στο παρατσούκλι που είχε ως παιδί: «doc». (Από το «What’s up, doc?» του Μπαγκς Μπάνι).

Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται ακόμη ένα παιδί με μαντικές ικανότητες, η Άμπρα — από το «κατάμπρα» μας υποδεικνύει ο συγγραφέας γιατί δε μας έχει καμία εμπιστοσύνη— η οποία είναι ακόμα καλύτερη στα κόλπα της Λάμψης από ό,τι ο ίδιος ο Νταν. Η Άμπρα έχει ξεκινήσει να σκιάζει τους γονείς της από την κούνια κιόλας, προβλέποντας την καταστροφή των Διδύμων και, αργότερα, διακοσμώντας το ταβάνι του σπιτιού με κουτάλια σε ένα παιδικό πάρτι γενεθλίων.

Οι δύο χαρακτήρες του βιβλίου αρχίζουν να συνδέονται με πνευματική επικοινωνία, και θα τους βγει σε καλό γιατί όπου να ΄ναι η Άμπρα θα χρειαστεί επειγόντως ενισχύσεις μιας και την έχει βάλει στο μάτι μια φυλή από  ─διασκεδαστικούς, σε κάθε περίπτωση─  ταραξίες οι οποίοι ποθούν να πιουν την πνευματική της αύρα ή, καλύτερα, τον «ατμό» της (εδώ ο Κινγκ δίνει νέο νόημα στο ρετροφουτουριστικό genre της μετα-αποκαλυπτικής επιστροφής στην εποχή του ατμού). Τα μέλη, λοιπόν, της φυλής των True Knot βρίσκονται στη ζωή εδώ και Πάρα Πολλά Χρόνια  ─κάτι το οποίο, σε γενικές γραμμές, δε θα το πεις και καλό σημάδι όπως θα σας πουν όσοι έχουν γνώρισει στενά τον κόμη Δράκουλα─, και κυκλοφορούν παριστάνοντας τους εκδρομείς, στις εξοχές, με τα τετρακίνητά τους, απάγουν και βασανίζουν τα θύματά τους και υγροποιούν την εσάνς τους. Μετά τη βάζουν και σε μπουκάλια σε περίπτωση που αργότερα έχουν έλλειψη· διότι αν ξεμείνουν από ατμό εξατμίζονται και μένουν μόνο τα ρούχα τους πίσω να τους θυμίζουν.

Αρχηγός της συμμορίας είναι μια ωραία γυναίκα με το όνομα Rose the Hat της οποίας ο βασικός εραστής είναι ένας τύπος που ακούει στο όνομα Crow Daddy. (Προφανώς, από το «crawdaddy» ─την «καραβίδα»─,  μιας και τα λογοπαίγνια και οι αναγραμματισμοί αρέσουν πολύ στον Κινγκ. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το «redrum»  της Λάμψης, άλλωστε;).  Και εδώ, όπως και σε όλα τα βιβλία του Κινγκ, οι χαρακτήρες του έχουν συμβολικά ονόματα. Και η ονομασία του ίδιου του Ξενοδοχείου Οβερλούκ, όπου μαθαίνουμε πως έχει κατασκηνώσει η συμμορία, έχει την προφανή καλή σημασία της λέξης («overlook» στα αγγλικά σημαίνει «θέα»), αλλά, σε δεύτερο επίπεδο, έχει και την μακάβρια: είναι το παρατήριο από όπου οι κακοί της ιστορίας παρακολουθούν τα υποψήφια θύματά τους· διότι το καλό και το κακό στον κόσμο του Κινγκ είναι συχνα όπως το γιν και τον γιανγκ, με την έννοια πως υπάρχει μια σκοτεινή πλευρά σε κάθε καλό ήρωα και μια ακτίδα ελπίδας σε κάθε κακό. Ακόμα και τα μέλη της Knot συμπεριφέρονται με γλυκύτητα ο ένας στον άλλον, παρόλο το αμφιλεγόμενο της ανθρώπινης υπόστασής τους: Ρωτάει ένας νεοφώτιστος κάποια στιγμή, «Είμαι ακόμα άνθρωπος;», για να του απαντήσει η Rose «Σε απασχολεί;».

Το τι γίνεται στη συνέχεια της ιστορίας δε θα μου το αποσπούσατε ακόμα και αν με δένατε πίσω από άγρια, εκτοπλασματικά άλογα-βαμπίρ σε μερική αποσύνθεση, και τα βάζατε να με σέρνουν. Αρκεί να σας πω, πάντως, ότι ο Κινγκ είναι επαγγελματίας: Πριν φτάσετε στο τέλος του βιβλίου θα έχετε φάει όχι μόνο τα νύχια αλλά και τα δάχτυλά σας, και θα λοξοκοιτάτε όποιον είναι μπροστά σας στην ουρά του σούπερ μάρκετ από φόβο μήπως γυρίσει να σας δει και ανακαλύψετε πως έχει μεταλλικά μάτια. Η ευρηματικότητα και η δεξιοτεχνία του δεν έχουν χαλαρώσει καθόλου. ΤοDoctor Sleep έχει όλες τις αρετές που διαθέτουν τα καλύτερα δείγματα της δουλειάς του.

Και ποιές είναι αυτές οι αρετές; Καταρχάς ο Κίνγκ είναι ο πιο φερέγγυος ξεναγός για τον Κάτω Κόσμο. Οι φανατικοί αναγνώστες του θα διασχύσουν στο κατόπι του το κατώφλι κάθε πόρτας με την επιγραφή «Κίνδυνος: Απογορεύεται η Είσοδος» (ή, επί το λογοτεχνικότερον, «Εγκαταλείψατε Κάθε Ελπίδα, ω, Εσείς, Οι Οποίοι Εισέρχεσθε»), διότι γνωρίζουν καλά πως, όχι μόνο θα τους κάνει το γύρο της κόλασης ─περνώντας μέσα από άφθονο αίμα και ουρλιαχτά─, μα και θα τους φέρει πίσω σώους και αβλαβείς. Άλλωστε, όπως είπε και η Κυμαία Σίβυλλα στον Αινεία, το να πας στην κόλαση είναι εύκολο, αυτό που είναι ζόρικο είναι το να γυρίσεις. Και το λέει αυτό γιατί η ίδια έχει πάει· και κατά κάποιον τρόπο, υποπτευόμεθα, το ίδιο και ο Κινγκ.

Δεύτερον, ο Κινγκ βρίσκεται ακριβώς στη βάση της ρίζας της αμερικανικής λογοτεχνίας που φτάνει ώς βαθιά μέσα στη γη: ώς τους Πουριτανούς που πίστευαν στις μάγισσες, τον Χόθορν, τον Πόε, τον Μέλβιλ, ώς τον Χένρι Τζέιμς και Το στρίψιμο της βίδας και πιο κατοπινά παραδείγματα όπως αυτό του Ρέι Μπράντμπερι. Προβλέπω πως, μελλοντικά, θα γράφονται διατριβές με θέμα «Ο αμερικανικός πουριτανιστικός νεο-σουρεαλισμός του Άλικου Γράμματος και της Λάμψης», και «Το Πίκουοντ του Μέλβιλ και το Οβερλούκ του Κινγκ ως δομές που συμπυκνώνουν την αμερικανική ιστορία».

Ορισμένοι βλέπουν το είδος «μυθιστόρημα τρόμου» ως λογοτεχνικό υποπροϊόν, όμως, στην πραγματικότητα, είναι η πιο λογοτεχνική φόρμα που υπάρχει. Εκείνοι που επιδίδονται σε αυτό διαβάζουν πολύ και σε βάθος ─και ο Κινγκ είναι κατ΄ εξοχήν παράδειγμα─  διότι οι ιστορίες τρόμου βασίζονται σε άλλες ιστορίες τρόμου: δε θα βρεις αληθινό Ξενοδοχείο Οβερλούκ. Υπάρχουν άνθρωποι που «βλέπουν» αυτά που βλέπουν οι χαρακτήρες του Κινγκ (διάβαστε, φέρ’ ειπείν εκ παραλλήλου τοHallucinations ─ελληνιστί «Παραισθήσεις»─ του Oliver Sacks), μία, όμως, από τις αποστολές του συγγραφέα τρόμου είναι να ψάχνει την πραγματικότητα στο μη-πραγματικό και την ανυπαρξία στο υπαρκτό: Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε «βλέπουν»;

Αν καταφέρουμε να αποφύγουμε το να παγιδευτούμε και να μείνουμε απλά και μόνο στον τρόμο, θα ανακαλύψουμε ότι το θέμα του Doctor Sleep είναι η οικογένεια. Οι βιολογικές οικογένειες του Νταν και της Άμπρα, η «καλή» οικογένεια των Ανωνύμων Αλκοολικών ─στους οποίους το Doctor Sleep αποτελεί ενός είδους ωδή─ και η «κακή» οικογένεια της συμμορίας των True Knot. Μία από τις μεγαλύτερες αμαρτίες κατά τον Κινγκ είναι η κακομεταχείριση παιδιών από αρσενικού φύλου συγγενείς τους, καθώς και η κακοποίηση γυναικών και ειδικά μητέρων. Ο θυμός, τόσο ο δικαιολογημένος όσο και ο καταστροφικός, εστιάζει στην οικογένεια. Όπως ο λέει ο ίδιος ο Doctor Sleep στη νεαρή Άμπρα, «Το μόνο που υπάρχει είναι η ιστορία της οικογένειας»: συχνά, αυτή είναι και ο αφηγηματικός κρίκος που ενώνει μεταξύ τους το ένα μυθιστόρημα του Κινγκ με το άλλο. Άλλωστε, η διάσταση της οικογένειας είναι η πεμπτουσία της αμερικάνικης λογοτεχνίας τρόμου, από τον Νεαρό Γκούντμαν Μπράουν και την Πτώση του Οίκου των Άσερ ώς σήμερα.

Ποιο θα είναι το επόμενο βιβλίο του Κινγκ; Ίσως η Άμπρα να μεγαλώσει, να γίνει συγγραφέας και να χρησιμοποιεί το «λαμπερό» της ταλέντο για να διαβάζει τα μυαλά και τις ψυχές των άλλων. Διότι, φυσικά, η μυστυριώδης μεταφορά που χρησιμοποιεί ο Κιγκ έχει και αυτή την ερμηνεία.

* * *