Του Χρίστου Χ. Λιάπη ΜD, MSc, PhD
Σύμφωνα με τον γνωστό αφορισμό του Ουμπέρτο Έκο «Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις». Mπορεί τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα της ενημέρωσης να μη λιγόστεψαν, ελέω της προκηρύξεως των προώρων εκλογών, τον εφετινό Αύγουστο, όμως ο αυγουστιάτικος νυχτερινός ουρανός, με τα πεφταστέρια και τις συναστρίες του, προσφέρεται πάντα για γοητευτικές ενατενίσεις και για ακόμη γοητευτικότερες σημειολογικές αναφορές. Αναφορές που έλκουν την καταγωγή τους από καιρούς χαμένους στα ακρότατα της ανθρώπινης ιστορίας, τότε που οι αρχαίοι πολιτισμοί έστρεφαν το βλέμμα τους στους πολύφωτους ουρανούς του παρελθόντος και στους αστερισμούς τους έβλεπαν να αντικατοπτρίζονται οι θεοί, οι ήρωες, τα τέρατα και οι δαίμονες που κρύβει μέσα στις σκοτεινιασμένες γωνίες της ψυχής του το γένος των θνητών.
Για να ζεστάνουνε αυτόν τον προαιώνιο φόβο τους απέναντι στις εσώτερες συγκρούσεις τους και στο άγνωστο μέλλον που, με τα άπειρα ενδεχόμενα του, έστεκε πάνω από τη μοίρα των ανθρώπων σαν σκοτεινός ουρανός με τα αμέτρητα αστέρια του, οι πρόγονοί μας άναψαν τις μυστικές φωτιές της αστρολογίας και προσπάθησαν να αποκρυπτογραφήσουν, μέσα από τον ουράνιο χάρτη, τις μελλοντικές τροχιές του πεπρωμένου, χαλκεύοντας αυθαίρετους αστρικούς κανόνες, σχήματα και ζώδια. Κι ύστερα, με τη σπίθα της επιστημονικής αλήθειας, όταν ο Κέπλερ και ο Νεύτωνας θεμελιώσανε με στέρεους νόμους την ουράνια κίνηση των πλανητών, άναψαν τον λύχνο της αστρονομίας και τιθάσευσαν τις τροχιές των πλανητών, ενώ τα ραδιοτηλεσκόπια και οι δορυφόροι μας ξεκλείδωσαν τα μυστικά της ύλης από τις μακρινές γωνιές των γαλαξιών.
Όσο όμως και αν προσπαθήσαμε να καρφώσουμε στέρεα τα αστέρια στους ουρανούς της ορθολογικής μας βεβαιότητας, κάποια από αυτά, κάθε Αύγουστο επιμένουν να αφήνουν τους ουράνιους θρόνους τους και να γκρεμίζονται στη γη, αφήνοντας πίσω τους μια στιγμιαία αναλαμπή στο διάβα της τροχιάς τους και αφήνοντας –συνάμα- ελεύθερη τη λαϊκή φαντασία και παράδοση να λέει πως αν δεις ένα αστέρι να πέφτει και κάνεις μια ευχή, αυτή πάντα πιάνει.
Πραγματικά, κάποιες βραδιές, του Καλοκαιριού, με κορύφωση το διάστημα 9 έως 14 Αυγούστου, η Γη περνά μέσα από τα ουράνια απομεινάρια της φωτεινής ουράς του κομήτη Σουίφτ Τάτλ (109P/Swift-Tuttle), τα οποία, καθώς πέφτουν πάνω της, καίγονταν στην ατμόσφαιρά της χαρίζοντας, σ’ όσους έχουν το κουράγιο να ξενυχτήσουν, το θέαμα μιας βροχής διαττόντων αστεριών. Τα ουράνια αυτά σωματίδια, που στην πραγματικότητα δεν είναι αστέρια, ονομάζονται Περσείδες γιατί το ακτινοβόλο τους σημείο προβάλλεται στον αστερισμό του Περσέα. Όποια από αυτά είναι αρκετά μεγάλα ώστε να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης ονομάζονται μετεωρίτες, ενώ όσα είναι τόσο λαμπρά που φαίνονται να σχίζουν τον ουρανό ονομάζονται βολίδες.
Και για να ταξινομήσουμε, λίγο τα πράγματα, καθώς η αστρονομικές ορολογίες αρχίζουν να μας μπερδεύουν περισσότερο και από τις γητειές της αστρολογίας, Μετέωρο ονομάζεται στην αστρονομία κάθε ουράνιο σώμα το οποίο, όταν συναντήσει τη Γη, έλκεται από αυτήν και κινείται προς την επιφάνειά της με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον έντονο ιονισμό των μορίων του αέρα και, συνήθως, την συνεπακόλουθη φωτεινή ακτινοβολία.
Τα μετέωρα χωρίζονται σε:
Διάττοντες: Είναι κατηγορία μετεώρων πολύ μικρών διαστάσεων (περίπου όσο ένας κόκκος άμμου), τα οποία παρατηρούνται συχνότερα από όλα τα μετέωρα.
Βολίδες: Είναι αρκετά σπάνιες, διαρκούν περισσότερο, φωτίζουν αρκετά έντονα και συνήθως συνοδεύονται από έκρηξη.
Μετεωρίτες: Είναι μετέωρα με αρκετά μεγάλες διαστάσεις ώστε να μην εξαερωθούν τελείως, κατά τη διαδρομή τους στην ατμόσφαιρα, και μερικά μέρη τους καταφέρνουν να φτάσουν, τελικά, στην επιφάνεια της Γης. Συνήθως αποκαλούμε (εσφαλμένα) μετεωρίτη και το τμήμα που φτάνει στη Γη, ενώ αυτό θα έπρεπε να ονομάζεται ορθότερα μετεωρόλιθος ή αερόλιθος, όπως για παράδειγμα ο αερόλιθος της Μέκκας.
Όσο όμως και αν προσπαθούμε να καθυποτάξουμε με τις επιστημονικές μας κατηγοριοποιήσεις τις τροχιές και τις ιδιότητες των ουρανίων σωμάτων, τα βλέμματά μας θα στρέφονται πάντοτε με κρυφή προσδοκία προς τα πεφταστέρια του Αυγούστου, σιγοψιθυρίζοντας τις ευχές μας. Ήταν αυτές οι ευχές που με έκαναν να γράψω, πριν από χρόνια, ένα διήγημα με τίτλο «Τα δάκρυα του Περσέα». Τώρα μοιάζει να έφτασε ο καιρός που χρειαζόμαστε την εκπλήρωση των ευχών μας για ατομική και συλλογική ανάκαμψη και ευημερία, περισσότερο από ποτέ. Ευχές και ας είναι και διάττουσες, λοιπόν, καθώς αποχαιρετούμε τον Αύγουστο
«….πριν από πολλά χρόνια, τον καιρό που ο έρωτας της δημιουργίας τάραζε με σπασμούς τα ακρότατα του σύμπαντος, ένας κομήτης δίχως όνομα, μια φωτεινή, ρομαντική μάζα από βρώμικο πάγο, σκόνη και πέτρα, που αργότερα οι αστρονόμοι θα του έδιναν το πεζό όνομα Σουϊφτ Τάτλ, ξεκίνησε το αέναο ταξίδι του γύρω απ’ τον ήλιο, περιδιαβαίνοντας ανάμεσα σ’ αστέρες και πλανήτες. Έκτοτε, κάθε φορά που πλησιάζει ξανά τον φλεγόμενο ηλιακό δίσκο, χάνει ένα-ένα τα κομμάτια της φωτεινής ουράς του, που σκορπίζουν στο στερέωμα γεμίζοντας τον ουρανό με αστραφτερά, παγωμένα δάκρυα που τα ονομάζουμε Περσείδες…. Και η μοίρα, γραμμένη σε πανάρχαια αστρολογικά κιτάπια, το ‘ χει θελήσει από παλιά να δίνεται πάντοτε ο αληθινός έρωτας βορά στους Κράκωνες της άρνησης. Ν’ αλυσοδένεται στα βράχια της ρουτίνας και της απομυθοποίησης, ώσπου κάποιος φτεροπόδαρος λογισμός να τρέξει να τον σώσει, κρατώντας στα χέρια του την κεφαλή της σκοτωμένης μέδουσας – συνήθειας που στη θέση του ματιού της λάμπει στο στερέωμα ο βήτα του Περσέως έχοντας πάρει το ιδιαίτερο όνομα Αλγκόλ, που στα αραβικά σημαίνει “ο Φέρων την Κεφαλή του Δαίμονος”… Τ΄ αστέρια έστελναν αδιάκοπα τις φωτεινές αναλαμπές τους. Ήθελε να φωνάξει, να τους πει πως ό,τι κι αν σκάρωναν, εκείνος θα έβαζε τις ευχές του σε τροχιά εκπλήρωσης, χαράζοντας μόνος του τις πορείες του πεπρωμένου του. Θ΄ αποκεφάλιζε τους φθονερούς δαίμονες που αρνούνται στους θνητούς την ευτυχία και τη διέξοδο. Θα έβρισκε μόνος του τον δρόμο για τη Μέδουσα, χωρίς την ουράνια βοήθεια των αστρικών φάρων και θα έσωζε την Αριάδνη του απ’ όλους τους Κράκωνες και τις Γοργόνες, απ’ όλους τους λαβύρινθους και τους Μινώταυρους του ‘όχι’ και του ‘ναι’.».
Χρίστος Χ. Λιάπης ΜD, MSc, PhD
Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών (chliapis@yahoo.gr)
Ενδεικτικές βιβλιογραφικές αναφορές:
http://www.astronomy.com/asy/default.aspx
http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/www_info/webstars.html#comets
http://www.astronomynow.com/
με την επιστημονική συμβολή του
Χρήστου Γ. Λάμαρη, Φυσικού ΑΠΘ, MSc στη Φυσική της Ατμόσφαιρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
skaleadis